«Իրավունքի լեզվով խոսում են այն երկրներում, որտեղ իրավունքն արժեք է, որտեղ հանուն քաղաքական շահերի իրավունքը չի ոտնահարվում ».
INTERVIEWԱզգային ժողովում քննարկվեց «Հանրաքվեի մասին» օրենքում փոփոխություններ կատարելու մասին նախագիծը, որն Ազգային ժողովին հնարավորություն է տալիս չեղարկել իր իսկ կողմից կայացրած հանրաքվեի անցկացման որոշումը: ՍԴ-ի հարցը, մեծ հաշվով, շարունակում է իշխանության առաջնային օրակարգում մնալ:
Խոսելով հանրաքվեից խուսափելու պատճառների ու ճանապարհների մասին՝ «Իրավական ուղի» ՀԿ համահիմնադիր Սիրանուշ Սահակյանը «Փաստի» հետ զրույցում նախ շեշտեց, որ հանրաքվեի նպատակն ընդամենը գործող ՍԴ կազմից ազատվելն է՝ ժողովրդի ներգրավմամբ:
«Իրականում արտակարգ դրությունը չի բացառում հանրաքվեի հետագա իրականացումը, այլ ժամանակավոր կասեցնում է այն, և նշանակված հանրաքվեն պարտադիր կերպով պետք է անցկացվի արտակարգ դրությունը վերացնելուց հետո:
Կարծում եմ՝ քանի որ կան մեծամասշտաբ ձախողումներ, որոնք նաև փոփոխել են իշխանության նկատմամբ վերաբերմունքը հանրային տրամադրություններում, այս իրավիճակում հանրաքվեի գնալը կնշանակի պարտություն: Այն կարող է նաև կրիտիկական կետ լինել այլ գործընթացների համար: Ուստի, ըստ իս, հանրաքվեից խուսափելու հիմնական պատճառը հաղթելու ցածր շանսերն են»,-ասաց Ս. Սահակյանը:
Անդրադառնալով վերոնշյալ նախագծին, մեր զրուցակիցը մի քանի խնդիր մատնանշեց ու չբացառեց օրենքի և իրավունքի ակնհայտ ոտնահարմամբ քաղաքական գործընթացների անցկացման հնարավորությունը:
«Բայց այստեղ պետք է հիշեն, որ նախագահի կողմից ընդունված հրամանագիր կա, և խորհրդարանը միակ մարմինը չէ, որը հանրաքվեի անցկացման մասով դերակատարում ունի: Եթե նույնիսկ ԱԺ-ն իր իսկ որոշումը չեղարկի, սա հիմք չէ, որ նախագահի հրամանագրի ուժը կորցրած ճանաչվի: Նախագահի հրամանագրերը չեն կարող կամայականորեն վերացվել:
Միակ թույլատրելի ուղին հակասահմանադրական հանրաքվեն Սահմանադրական դատարանում վիճարկելն է, որի սուբյեկտ կարող է լինել թե՛ կառավարությունը, թե՛ պատգամավորների 1/5-րդը և թե՛ նախագահը:
Ի սկզբանե նշանակված հանրաքվեն չի ներառել ՍԴ-ի դրական եզրակացությունը, այսինքն՝ ՍԴ-ն շրջանցվել է: Մյուս կողմից՝ առանց ՍԴ-ի եզրակացության, հարցը երկրորդ ընթերցման է դրվել, մինչդեռ սահմանադրական օրենքները պահանջում էին, որ այն դուրս բերվեր շրջանառությունից: Կարծում եմ՝ այս երկու կոպտագույն խախտումները բավարար են, որպեսզի նշանակված Սահմանադրական հանրաքվեն ճանաչվի հակասահմանադրական, և դրա ուժով այն վերացվի:
Մյուս կողմից՝ հանրաքվեի վերացումը հիմք չի տալիս, որպեսզի խորհրդարանը իր իսկ օրենքով փոփոխություն կատարի անցումային դրույթում: Անցումային դրույթները մեկանգամյա օգտագործման են, եթե կիրառվել են, սպառվում են: Ամբողջ միջազգային պրակտիկան արգելում է որևէ օրենքի, այդ թվում՝ բարձրագույն օրենքի անցումային դրույթներում փոփոխություններ կատարել:
Եթե իշխանություններ ամեն դեպքում գնան այդ ճանապարհով, իրավական տեսանկյունից շատ խոցելի են դառնալու: Կարծում եմ՝ միջազգային կառույցների կողմից դա անարձագանք չի մնալու, և բոլոր դատավորները միջազգայնորեն ունենալու են իրենց իրավունքների պաշտպանության հնարավորությունները»,-շեշտեց նա:
Սիրանուշ Սահակյանը նշեց, որ եթե վերոնշյալ նախագիծը օրենքի ուժ ստանա, ապա ՀՀ նախագահը հնարավորություն ունի դիմել և վիճարկել դրա հակասահմանադրականությունը.
«Այդուհանդերձ, կարծում եմ, նախագահը դա չի կատարի: Իսկ արդեն կիրառության փուլում կան որոշակի սուբյեկտներ, որոնք կարող են դիմել ՍԴ ու վիճարկել սահմանադրականությունը:
Բայց Հայաստանում իրավունքը սպանվում է, իսկ վերակենդանացման նվազ շանսերը կապված են ՍԴ-ի կենսունակության հետ, ու եթե դրանք չեն պաշտպանվում, ապա իրավունքի լեզվով խոսելն անտրամաբանական է:
Իրավունքի լեզվով խոսում են այն երկրներում, որտեղ իրավունքն արժեք է, որտեղ հանուն քաղաքական շահերի իրավունքը չի ոտնահարվում, բայց մենք այդ սահմանները հատել ենք: Այդ իսկ պատճառով իրավական հետևանքների մասին կարելի է խոսել հետագայում՝ այն ժամանակ, երբ իրավունքն իսկապես գործոն կդառնա:
Իսկ հիմա մենք միայն քաղաքական գործոններ ունենք: Ցավոք, հայաստանյան իրականությունն այդպիսին է, ինչը չի բխում մեր պետական շահերից»:
Ինչ վերաբերում է անգամ արտակարգ դրության ժամանակ ՍԴ-ի հարցն ամեն գնով առաջնային օրակարգում պահելուն՝ Ս. Սահակյանը նկատեց.
«Իշխանության համար ՍԴ կազմից ձերբազատվելը սկզբունքային է այն պարզ պատճառով, որ իշխանությունը չի թույլատրում որևէ անկախ մարմնի գոյություն: Այսինքն, մենք ունենք բրգաձև իշխանական կառավարում, որտեղ կա անձ և կան ստրուկներ: Եվ նշվածից որևէ շեղում կառավարման այս համակարգը կասկածի տակ է դնում: Մեծ հաշվով, որպես առաջին պատճառ՝ կառանձնացնեի ցածր մտածողությունն ու քաղաքական մշակույթի իսպառ բացակայությունը:
Երկրորդ կարևոր հանգամանքն այն է, որ հասարակության խնդիրները լուծումներ չեն ստանում, ու նման պայմաններում հասարակությունը կարող է պահանջատեր դառնալ: Եվ որպեսզի պահանջատեր չդառնա, պետք է շեղել: Ու շեղում են արհեստական սցենարներով, հասարակության մեջ երևույթների խաբկանքներ ստեղծելով: Մենք շատ ավելի իրական մարտահրավերներ ունենք:
Խոսքը թե՛ արտաքին քաղաքականության, թե ներքին՝ սոցիալական, առողջապահական մարտահրավերների մասին է, որոնք լուծումներ չեն ստանում, որովհետև իշխանությունն ունակ չէ դրանք լուծել:
Փոխարենը մեզ հրամցնում են խնդիրներ, որոնք իրականում գոյություն չունեն, ու այս խաբկանքի միջոցով փորձում են հասնել երկարատև կառավարման»:
Ինչ վերաբերում է իշխանության ներկայացուցիչների այն պնդումներին, թե ժողովրդի համար այս փուլում ՍԴ հարցը կարևոր է, մեր զրուցակիցը շեշտեց. «Ժողովուրդը հավաքական է, ժողովուրդը բաղկացած է տարբեր շերտերից ու խմբերից: Ժողովուրդը նախևառաջ բազմակարծություն է ենթադրում:
Ու եթե ժողովուրդը ունի մեկ միասնական կարծիք, ապա դա բացառապես Արցախի անվտանգությունն է, ադրբեջանական կազմում Արցախի գոյության բացառումը, Հայոց ցեղասպանության ճանաչումն ու ամուր պետականությունը:
Դրանից դուրս որևէ այլ հարց չի ապահովում ժողովրդի միասնականությունը: Անընդհատ ժողովրդին սեփական քմահաճ որոշումները հիմնավորելու համար հղում կատարելը պարզապես խոսում է անպատասխանատու կառավարման մասին»:
Անդրադառնալով Վենետիկի հանձնաժողով դիմելու նախաձեռնությանը՝ «ՀՀ ՝ Սահմանադրական դատարանի շուրջ ստեղծված ճգնաժամի հանգուցալուծման վերաբերյալ» , Ս. Սահակյանն ընդգծեց.
«Մենք Վենետիկի հանձնաժողովի հետ քննարկել ենք և մեր մասնագիտական տեսակետն ենք արտահայտել՝ օգտվելով միջազգային դատական գործերից: Ելնելով հենց Վենետիկի հանձնաժողովի ստանդարտներից՝ իրավունքն այս պարագայում խոսում է սահմանադրական դատարանի դատավորների հետագա պաշտոնավարման օգտին:
Ընդհանուր առմամբ, հաշվի առնելով այդ կառույցի մասնագիտական պոտենցիալը, ես լիահույս եմ, որ այն համաեվրոպական ստանդարտները, որոնց միջոցով աշխարհն առաջ է գնում, իրենց իրացումը կստանան նաև ՀՀ-ում:
Սա Հայաստանում ժողովրդավարությունը փրկելու վերջին շանսն է: Եթե այն իրականություն չդառնա, կորսված պետականություն ենք»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ