Չմարող կրքեր հանքարդյունաբերության շուրջ. իշխանության փորձաքարը
SOCIETYՆերկայիս իշխանության համար փորձաքար է դարձել հանքարդյունաբերության ոլորտը, որտեղ խնդիրները շատ են, լուծումները՝ ոչ տեսանելի:
Հայաստանին պե՞տք է հանքարդյունաբերություն, թե՞ ոչ
«Ես հանքարդյունաբերություն երևույթով հիացած չեմ և լավ չեմ վերաբերվում դրան, բայց այն դեմոնիզացիայի ենթարկելու ընդհանուր միտումը նույնպես ընդունելի չէ մեզ համար ու հակասում է մեր երկրի ազգային, անվտանգային շահերին: Մենք կոնֆլիկտի մեջ գտնվող երկիր ենք:
Պատերազմական իրավիճակում միակ աղբյուրը, որը Հայաստանին կարող է բերել արտարժույթ, հանքարդյունաբերությունն է: Հետևաբար՝ հանքարդյունաբերությունը դեմոնիզացիայի ենթարկել, նշանակում է հարված հասցնել մեր երկրի անվտանգությանը: Ենթադրենք հիմա որոշեցի, որ Ամուլսարի հանքը փակում ենք, հաջորդ պահին՝ միջազգային հանրության առաջ պետք է պատասխանենք մի հարցի՝ եթե այդքան բնապահպանական երկիր ենք, ինչո՞ւ մինչև հիմա չենք փակել Զանգեզուրի, Զոդի և մյուս հանքերը ու հանկարծ որոշել ենք այս նախագիծը դադարեցնել»,-օրերս Վանաձորում կայացած ասուլիսի ժամանակ հայտարարեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը:
Վարչապետը ճիշտ է՝ բնապահպանական կազմակերպությունների և տարբեր համայնների բնակիչների բողոքները կապված չեն միայն Ամուլսարի հետ: Կան Թեղուտի, Զոդի հանքավայրերը, Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատը: Էլ չենք խոսում փակված և չգործող հանքերի մասին: Օրինակ՝ Սյունիքում գտնվող Կավարտի չգործող հանքը: Այս տարվա ընթացքում արդեն մի քանի անգամ ուժեղ անձրևներից հետո հանքի թափոնները լցվում էին Ողջի գետը և հոսում Կապանի փողոցներով:
Բնապահպանական կազմակերպությունները նշում են՝ այո, միանգամից փակել բոլոր հանքերը կամ էլ արգելել հանքարդյունաբերությունը հնարավոր չէ, իրատեսական էլ չէ, բայց պետք է լրջագույն հսկողություն սահմանել դրանց նկատմամբ, որպեսզի վերջիններս աշխատեն՝ հետևելով բնապահպանական բոլոր նորմերին: Իսկ չգործող հանքերի պարագայում ռեկուլտիվացիոն գործողությունները պետք է պատշաճ իրականացնել, հակառակ դեպքում աղետն անխուսափելի է:
1,5 տարվա դադարից հետո Թեղուտի հանքավայրը շահագործվեց
Թեղուտի հանքավայրը 1,5 տարի չշահագործվելուց հետո նորից սկսեց գործել: Որոշումը կայացնելուն չխանգարեց անգամ այն հանգամանքը, որ ահազանգ էր հնչեցվում՝ Թեղուտի պոչամբարի պատվարը ճաքեր ունի և դժվար թե այն երկար գոյատևի
Հանքավայրը սկսեց աշխատել, այդ ընթացքում անգամ երկրաշարժ տեղի ունեցավ, իսկ վարչապետը մեկ ամբողջական ստատուս նվիրեց երկրաշարժի և Թեղուտի պոչամբարի չքանդվելու միջև եղած կապին` կարծես ասելով՝ տեսնում եք՝ երկրաշարժ եղավ, բայց պոչամբարի պատվարը չփլուզվեց, այսինքն՝ կառավարությունը ճիշտ էր, բնապահպաններն ու ոլորտի փորձագետները սխալվեցին:
Բնապահպանները շտապեցին հիշեցնել՝ երկրաշարժը միշտ 2-4 բալ, իսկ էպիկենտրոնն էլ միշտ նույն տեղում չի լինում:
Թեղուտի շուրջ կրքերը շարունակում են բորբոքվել: Օրերս մամուլում հրապարակում հայտնվեց, որ «Թեղուտ» ՓԲԸ պղնձամոլիբդենային հանքավայրի ղեկավարությունն աշխատակիցներից պահանջում է հետ վերցնել սեփականության և գույքային իրավունքների ոտնահարման մասին հայցերը ՄԻԵԴ-ից՝ հակառակ դեպքում սպառնում է դիմումատուներին հեռացնել աշխատանքից:
Առանձնապես հետաքրքրական է, որ այս լուրի հրապարակումից ժամեր անց Լոռու մարզպետարանը ֆեյսբուքյան իր էջում տեղեկատվություն հրապարակեց Լոռու մարզպետ Անդրեյ Ղուկասյանի և «Թեղուտ» ՓԲԸ-ի գործադիր տնօրեն Կարեն Ղազարյանի հանդիպման մասին: Հաղորդագրության մեջ նշվում էր, որ «Թեղուտի» տնօրենը մարզպետին տեղեկացրել է, որ հանքի վերագործարկման աշխատանքներում ներգրավվել են ազդակիր համայնքի բնակիչները, և այս պահին ընկերությունն ունի շուրջ 950 աշխատակից, որոնցից ավելի քան 91 տոկոսը Լոռու մարզի բնակիչներն են:
Մի կողմից մարդկանց արդարացի զայրույթն առաջացող բնապահպանական խնդիրների նկատմամբ, մյուս կողմից, որպես սփոփանք, աշխատատեղերի ստեղծումը: Համեմատելի՞ են այս երկուսը՝ ցույց կտա ժամանակը, կարևորը շատ ուշ չլինի:
Ամուլսարը՝ թեժ կետ
Թեմային «Փաստը» պարբերաբար անդրադառնում է՝ լուսաբանելով խնդիրը տարբեր՝ իրավական, սոցիալական, առողջապահական տեսանկյունից: Հիմա հստակ է մեկ բան՝ Ամուլսարը ներկայիս իշխանությունների՝ հանքարդյունաբերության նկատմամբ ունեցած պետական վերաբերմունքի արտահայտումը և ժողովրդի ձայնը լսելու կարողության չափանիշն է դարձել:
Ակնհայտ է՝ ներկայումս կողմերից որևէ մեկը հետքայլ անելու մտադրություն չունի՝ ո՛չ կառավարությունը՝ ի դեմս Փաշինյանի, որն առաջարկում է բացել դեպի Ամուլսար տանող ճանապարհները, ո՛չ էլ ջերմուկցիները, որոնք ժամանակ են տվել կառավարությանը՝ Ամուլսարի խնդրին վերջնական լուծում տալու համար՝ հակառակ դեպքում դիմելու են պայքարի խաղաղ մեթոդներին: Ի դեպ, արդեն երեկ առավոտյան մի քանի համայնքներում մեկնարկեցին գործադուլները և դասադուլները, իսկ Երևանում էլ երթ կազմակերպվեց՝ ի պաշտպանություն Ամուլսարի:
Երբ շատ հարցեր քաղաքականացվում են, դա իր մեջ վտանգ է պարունակում
Բնապահպան Կարինե Դանիել յանը, «Փաստի» հետ զրույցում մեկնաբանելով վարչապետի հայտարարությունը, որ հանքարդյունաբերությունը դեմոնիզացիայի ենթարկելը նշանակում է հարված հասցնել Հայաստանի անվտանգությանը, նշում է՝ հավանաբար սա ավելի շատ մոտեցում էր հարցի տնտեսական կշռին:
«Բայց պետք է հաշվի առնել, որ բնապահպանները դեմ են արտահայտվում հատկապես մետաղական հանքերի շահագործմանը: Հ
այաստանի նման փոքր երկրում հանքարդյունաբերությունը վերցնել որպես զարգացման հիմք, խիստ վտանգավոր է:
Հանքարդյունաբերությունը վնաս է տալիս շրջակա միջավայրին, մարդկանց առողջությանը: Տվյալներ ունենք, թե ինչպես են մետաղային հանքերն ազդում Լոռիի, Սյունիքի բնակչության առողջության վրա:
Այս պարագայում պետք է հաշվի նստենք սրա հետ, այլ կերպ հնարավոր չէ:
Մյուս կողմից` կորցնել Ջերմուկը, որպես առողջարան, հանուն Ամուլսարի հանքավայրի, նաև տնտեսական կորուստ է, չխոսենք մնացած հարցերի մասին: Կարծում եմ՝ հատկապես մետաղական հանքերի նկատմամբ վերաբերմունքը պետք է փոխվի: Մյուս՝ ավազի, քարի և այլ հանքերը, իհարկե, չարյաց փոքրագույնն են, դրանք կարելի է հանդուրժել: Այս դեպքում պետք է ընդլայնել աշխատանքները էկոլոգիական, ռեկուլտիվացիոն առումով»,-ասում է Դանիելյանը:
Մեր այն դիտարկմանը, որ հանքարդյունաբերության, հատկապես Ամուլսարի շահագործման դեմ բնապահպանների և համայնքների բնակիչների ինքնաբավ շարժմանը, կարծես թե, մասնակից են դառնում նաև որոշ քաղաքական ուժեր, Դանիելյանն արձագանքում է.
«Չէի ուզենա, որ հարցը քաղաքականացվեր: Ի վերջո, երբ շատ հարցեր քաղաքականացվում են, դա իր մեջ վտանգ է պարունակում:
Հարցը պետք է դիտարկել բնապահպանական, տնտեսական և առողջապահական ոլորտների տեսանկյունից:
Իսկ եթե քաղաքական որևէ ուժ ներգրավվում է խնդրին, ապա նրանց մոտեցումը պետք է լինի միայն այդ ոլորտների շրջանակում»,-եզրափակում է Դանիելյանը:
ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ