Բազմակուսակցական, թե՞ երկկուսակցական համակարգեր
BLOGԱրմեն Հովասափյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրում է.
Բազմակուսակցական համակարգի համակարգային բնույթը ենթադրում է շփումներ կուսակցությունների միջև, կուսակցությունների ու ընտրողների միջև, կուսակցությունների ու պետության միջև: Եթե այդ կապերը խաթարված են, ապա համակարգը վատ է գործում կամ հաճախ գոյություն չունի:
Կայացած բազմակուսակցական համակարգը ինքնակարգավորվող համակարգ է, սակայն այն ինքնաբերաբար չի ձևավորվում: Առնվազն առաջին փուլում, առավել ևս կարճ ժամանակամիջոցում ձևավորելու համար անհրաժեշտ է այն ուղղորդել ժողովրդավարական մեթոդներով: Միաժամանակ, արհեստական քայլերը՝ ուղղված կուսակցությունների թվի ստիպողական կրճատմանն ու, մասնավորապես, երկկուսակցական համակարգի ձևավորմանը, դատապարտված են ձախողման, քանզի տրանսֆորմացիայով պայմանավորված խորքային սոցիալ-քաղաքական երևույթների անավարտության ազդեցությամբ հասարակությունում դեռևս գոյություն ունեն բազմաթիվ բաժանարար գործոններ: Երկկուսակցական համակարգի ստեղծումը բարդ և տևական գործընթաց է, որն ունի իր կանոններն ու նախադրյալները:
Հատկանշական է Ճապոնիայի օրինակը: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Ճապոնիայի քաղաքական ընդդիմությունը բազմիցս փորձեր է արել լիարժեք հակակշիռ դառնալու իշխող կուսակցությանը: Երբ 1993 թ. Ճապոնիայում մոտ հինգ տասնամյակի ընթացքում իշխանություն ձևավորած Լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցությունը կորցրեց այդ հնարավորությունը, և վերադասավորումների արդյունքում մոտ մեկ տասնյակ կուսակցություններ ու քաղաքական խմբավորումներ միավորվեցին Նոր սահմանների կուսակցության մեջ:
Երկկուսակցական համակարգի ձևավորման համար անհրաժեշտ է որոշակի սկզբունքների առկայություն և այդ սկզբունքների կիրառման ամուր ավանդույթներ: Ամերիկյան երկկուսակցական համակարգը հիմնված է գրավոր ձևակերպում չունեցող, սակայն անվերապահորեն պահպանվող համաձայնության վրա, որի առանցքը երեք սկզբունքներ են՝ կոնսենսուս, ժառանգականություն, այլընտրանքայնություն: Առաջինը ենթադրում է ամերիկյան հասարակության հիմքերի (մասնավոր սեփականություն, ազատ տնտեսություն, իշխանությունների տարանջատման սկզբունք և օրենքի գերակայություն, քաղաքական բազմակարծություն, ֆեդերալիզմ և այլն) անվերապահ ընդունում: Հանրապետական կուսակցությունն ավանդաբար գործում է հանուն ձեռնարկատիրական ակտիվության և տնտեսական ազատության ընդլայնման, իսկ Դեմոկրատական կուսակցությունն աշխատում է վերացնել այդ քաղաքականության ծայրահեղ դրսևորումները և մեղմել դրա հետևանքները (անհավասարության խորացում և այլն):
Ակնհայտ է, որ նման սկզբունքների ձևավորումն ու կիրառումը հնարավոր է միայն լուրջ քաղաքական ավանդույթների առկայության պարագայում: Հետևաբար, երիտասարդ ժողովրդավարության երկրներում երկկուսակցական համակարգի ձևավորման նպատակի հռչակումը լավագույն դեպքում երազանք է, իսկ հաճախ՝ մեկ կենտրոնից կառավարվող բազմակուսակցական համակարգի ստեղծմանն ուղղված քայլերի քողարկման միջոց: Դասական մոտեցմամբ խոշոր կուսակցությունների ռազմավարության մեջ ընդգծված գերակշռություն ունի գաղափարական կայունությունը, և գաղափարական կտրուկ թռիչքներ այդպիսի կուսակցությունների գործառույթում հանդիպում են ծայրահեղ դեպքերում՝ կապված միջկուսակցական մրցակցության դաշտերի կառուցվածքային փոփոխությունների հետ:
Այդ օրինաչափությունը չի տարածվում նոր, ժողովրդավարության կայացման փուլում գտնվող համակարգերի վրա, քանի որ ընտրական նախասիրությունները դեռևս կայունացած չեն, և միջկուսակցական մրցակցությունը մղում է պրոբլեմային նոր չափումների որոնման: Իսկ հասարակության մեջ հասարակական զարգացման հիմնարար արժեքների, նպատակների ու իդեալների բացակայությունը կամ թույլ արտահայտվածությունը չափազանց լուրջ խոչընդոտ է իրական բազմակուսակցական համակարգի ձևավորման համար: