Քամու, փոշու, ջրի հոսքի դեմն առնող ընկերություններ կա՞ն. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Արփա գետը աղտոտվում է «Լիդիանի»՝ Ամուլսարում իրականացվող շինարարական աշխատանքների արդյունքում: Աղտոտված հունով գետի տեսանյութը նկարահանել էր տեղի մի բնակիչ, ով նաև ձկնորս է և հաճախ է լինում այդ տարածքում: Վերջինս այդ տեսանյութն ուղարկել էր «Հայկական բնապահպանական ճակատ» քաղաքացիական նախաձեռնությանը: 

Տեսանյութում երևում է, որ շինարարական աշխատանքների արդյունքում Արփա գետ լցվող ջրերը մաքուր չեն: ՀԲՃ–ի կողմից բազմիցս նշվել է, որ այս տարածաշրջանի ջրաբանական, երկրաքիմիական, ջրաերկրաբանական և երկրաձևաբանական բնութագրիչներն այնպիսին են, որ դրանք բերելու են անկառավարելի էկոլոգիական աղետալի հետևանքների՝ Ամուլսարում ոսկու բաց հանքի շահագործման և նատրիումի ցիանիդով տարրալվացման դեպքում։ Մասնավորապես «Լիդիանի» կողմից կառուցվող կույտային տարրալվացման հարթակի և ոսկու կորզման ֆաբրիկայի տարածքում կան բազմաթիվ առվակներ և գետակներ, որոնք ձնհալքի և մթնոլորտային տեղումների ընթացքում տեղատարում են շինարարական աշխատանքների արդյունքում մերկացած հողային շերտերը և իրենց ջրերի հետ միասին հասցնում դրանք Արփա գետ:

Աշխարհագրագետ, Բնապահպանական ճակատ նախաձեռնության անդամ Լևոն Գալստյանը «Փաստ»–ի հետ զրույցում նշեց, որ նման խնդիր եղել է նաև նախորդ տարի: Կեղտաջրերն այդպես գալիս–լցվում են Արփա գետ, տարածքում գտնվող ձկնաբուծարանը խնդիր ունի, արդեն այս տարի բազմիցս գյուղացիներն ահազանգել են, որ անձրևաջրերի ու հալոցքային ջրերի հետ միասին բացված հողաշերտերը լվացվում, գալիս–լցվում են իրենց պատկանող այգիներ ու հողատարածքներ: Սա պարզապես առաջին դեպքն էր, երբ գյուղացին նկարել ու հրապարակել էր, թե ինչ է կատարվում այնտեղ: Գալստյանի խոսքով՝ իրենց կողմից վերջին 7–8 տարում անընդհատ ասվում է, որ հանքերը Հայաստանում անկառավարելի ռիսկեր են պարունակում: Հայաստանի տարածքում, այնտեղ, որտեղ հանքեր են ուզում շահագործել, երկրաբանական, ձևաբանական, ջրաբանական այնպիսի պայմաններ կան, որոնք անկառավարելի ռիսկեր են առաջացնում:

«Ով ուզում է լինի շահագործողը՝ «Լիդիանը», «Թեղուտը», «Վալլեքսը», Պողոսը: Կարող ես մեղմել, նվազեցնել ռիսկերը, մարդկանց մանիպուլ յացիայի ենթարկես, բայց կան ռիսկեր, որ անկառավարելի են: Դա վերաբերում է մակերևութային ստորերկրյա ջրերի աղտոտմանն ու փոշու միջոցով տարածքների, հողերի ու կրկին մակերևութային ջրերի աղտոտմանը: Ո՛չ կարող ես քամին կանգնեցնել, ո՛չ կարող ես փոշու դեմն առնել, ո՛չ էլ կարող ես հալոցքի ստորերկրյա հոսքը դադարեցնել:

Պարտադիր պե՞տք է ամենը դառնա այնպես, ինչպես եղել է Թեղուտոմ, Քաջարանում, Ախթալայում կամ աշխարհի մյուս հանքերում, նոր մենք հասկանանք, որ այդ ամեն ինչը իրականություն է: Պետք է հասկանալ՝ այդ ռիսկերը հնարավո՞ր  է կառավարել և օգուտների հետ համեմատելի՞ են»,– նշեց Լևոն Գալստյանը: 

Աշխարհագրագետի խոսքով, հիմա ընդամենը շինարարությունն են անում և չեն կարողանում ջրերը կառավարել: Իսկ ինչ կլինի, երբ այդ ամբողջը դառնա 500–600 հա տարածքում հանքարդյունաբերական գործունեություն: Գալստյանը մեկ բնորոշում է տալիս՝ կատաստրոֆա: Աղտոտվելու են Որոտանը, Արփան, Սևանն ու Կեչուտի ջրամբարը:

Նրա խոսքով, տեսանյութերից մեկից պարզ է դառնում, որ «Լիդիանը» խողովակ է կառուցում ջուրը ձկնաբուծարանից ներքև բաց թողնելու և ձկնաբուծարանի՝ խնդիր չունենալու համար: Իսկ Արփա՞ն: Գալստյանի հարցը մնում է անպատասխան:

Բնապահպանության նախարարության տեղեկատվության և հասարակայնության հետ կապերի բաժնի պետ Արմեն Վարդանյանը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ տեղյակ են Արփա գետի խնդրի մասին, համապատասխան ստորաբաժանմանը՝ «Մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ–ին, հանձնարարական է տրվել ուսումնասիրել պատճառը: Ինչ վերաբերում է խողովակի կառուցմանը, Վարդանյանը պատասխանեց, որ այդ հարցին հեռախոսով հնարավոր չէ պատասխանել, պետք է գրավոր հարցում ուղարկել: Իրենք պետք է համապատասխան ստորաբաժանումներին հանձնարարական տան՝ գնալ, ճշտել ով է կառուցում և կառուցվում է, թե՝ ոչ: Վերջինս նաև հավելեց, որ նմանատիպ խնդիրների հետ կապված իրավասությունը բնապահպանական և ընդերքի տեսչական մարմնին է պատկանում: 

Դիմեցինք նաև տեսչություն՝ հասկանալու համար, թե ով է թույլատրել «Լիդիանին» ջրի խողովակ անցկացնել: Մեզ ասացին, որ կզբաղվեն հարցով և կպատասխանեն: Տեսնենք...

Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում