Ինչպե՞ս քաղհայցով դիմել դատարան. ուղղորդող քայլեր` փաստաբանից. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

«Փաստ»–ի հարցերին պատասխանում է փաստաբան Աշոտ Նուրիջանյանը:

–Պարո՛ն Նուրիջանյան, քաղաքացիները շատ են հարցնում` քաղհայցով ինչպե՞ս դիմել դատարան: Ո՞րն է մեխանիզմը և որո՞նք են այն քայլերը, որոնցով կարող է առաջնորդվել փաստաբան չունեցող անձը:

–Քաղաքացին դատարան կարող է դիմել ինքնուրույն. փաստաբանի միջոցով դիմելը պարտադիր չէ: Դատարան դիմելու համար անհրաժեշտ է կազմել և ներկայացնել հայցադիմում կամ դիմում` կախված գործի բնույթից: Որպեսզի դատարանը հայցադիմումը կամ դիմումն ընդունի վարույթ, անհրաժեշտ է պահպանել հայցադիմումի կամ դիմումի ձևին և բովանդակությանը` ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով ներկայացվող պահանջները, օրինակ` նշել հայցվորի անունը (անվանումը), հաշվառման (գտնվելու) վայրի հասցեն, ծանուցման հասցեն (եթե այն տարբերվում է հաշվառման (գտնվելու) վայրի հասցեից), այդ թվում` հայցվոր քաղաքացու անձը հաստատող փաստաթղթի տվյալները, հայցվոր իրավաբանական անձի պետական գրանցման համարը, պատասխանողի անունը (անվանումը), հաշվառման (գտնվելու) վայրի հասցեն, իսկ հաշվառման վայր չունենալու դեպքում՝ բնակվելու վայրի հասցեն, այն փաստերը, որոնց վրա հիմնվում են հայցապահանջները և այլն: Դատավարական ցանկացած փաստաթուղթ, այդ թվում նաև հայցը, կարող են դատարան ուղարկել փոստային ծառայության միջոցով, որի վրա նշվում է դատարանի հասցեն, ինչը կարող են ճշտել համացանցով:

Եթե հայցադիմումի կամ դիմումի ձևին, բովանդակությանը և կից փաստաթղթերին ներկայացվող պահանջները չպահպանվեն, դատարանը կվերադարձնի հայցադիմումը կամ դիմումը: Այնուամենայնիվ` փաստաբանի միջոցով դատարան դիմելը խիստ ցանկալի է:

–Իսկ ո՞ր դատարան պետք է դիմի քաղաքացին` ո՞ւր ցանկանա, ուր հարմար է իրե՞ն, թե՞ կապ ունի բնակության վայրը:

–Բնակության վայրը ևս կապ ունի: Դատարանի ճիշտ ընտրության համար անհրաժեշտ է հաշվի առնել քաղաքացիական գործերի ենթակայությունը և ընդդատությունը: Քաղաքացիական են համարվում իրավունքի մասին վեճի հետ կապված բոլոր գործերը, բացառությամբ ՀՀ վարչական դատարանի կամ Սահմանադրական դատարանի իրավասությանը վերապահված գործերի:

–Ինչպե՞ս է որոշվում ընդդատության հարցը: Մասնավորապես` հայցվորի՞, թե պատասխանողի բնակության վայրն է հաշվի առնվում:

–Ընդդատության կանոնները սահմանվում են ՀՀ քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով: Հայցը ներկայացվում է պատասխանողի հաշվառման (գտնվելու) վայրի, իսկ քաղաքացու՝ հաշվառման վայր չունենալու դեպքում` բնակության վերջին հայտնի վայրի առաջին ատյանի դատարան: Մի քանի պատասխանողների դեմ հայցը հայցվորի ընտրությամբ կարող է ներկայացվել պատասխանողներից որևէ մեկի հաշվառման (գտնվելու) վայրի, իսկ հաշվառման վայր չունենալու դեպքում` բնակության վայրի առաջին ատյանի դատարան: Պատասխանողի դեմ, որը չունի հաշվառման վայր, և որի վերջին բնակության վայրն անհայտ է, հայց կարող է ներկայացվել նրա գույքի գտնվելու վայրի դատարան: 

Նախկինում Երևանում համայնքային դատարաններ էին, ներկայումս Երևանում գործում է մեկ` Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարանը: Եթե հայցը կամ դիմումը Երևանում է ներկայացվում, դիմում են Երևան քաղաքի առաջին ատյանի ընդհանուր իրավասության դատարան: Անկախ նրանից, թե հայցվորը կամ պատասխանողը որ համայնքում են բնակվում` հայցադիմումը ներկայացվում է Տիգրան Մեծի 23/1 հասցեում գտնվող «Կենտրոն» նստավայր: Հետագայում գործը բաշխվում է դատավորների մեջ: Եթե, օրինակ, հայցվորն ապրում է Երևանում, պատասխանողը` Կոտայքում, դիմում է Կոտայքի մարզի ընդհանուր իրավասության դատարան, կարող է դիմել նաև փոստի միջոցով: Իսկ որոշ դեպքերում, օրինակ` ալիմենտի բռնագանձման առումով, առկա է որոշակի արտոնություն. այդ դեպքում հայցվորը կարող է դիմել իր բնակության վայրի դատարան: Մարզերի դեպքում ևս նույն սկզբունքն  է և  նույն սկզբունքով կան մարզային դատարաններ: Բացի այդ, մեր քաղաքացիները կարող են անհրաժեշտ ինֆորմացիա ստանալ court.am կայքից, կամ դիմել հանրային պաշտպանի: Arlis.am կայքը ևս կարող են ուսումնասիրել, թեև այդքան էլ հեշտ չէ, բայց իրազեկվածության համար խիստ ցանկալի է: Միշտ չէ, որ օրենքները կանխատեսելի են: Կան դրույթներ, որոնք ի վնաս իրենց են գործում, մինչդեռ թվում էր, թե նման բան չի կարող լինել:

Ընդհանրապես քաղաքացիական դատավարությունն ու իրավահարաբերությունները մի ամբողջ մասնագիտացման ճյուղ են: Բոլոր դեպքերում հանրային պաշտպանի կամ փաստաբանի հետ գոնե խորհրդակցելը ցանկալի է, որովհետև եթե նույնիսկ հայցադիմումը վարույթ ընդունվի, դեռ չի նշանակում, որ բավարարվելու է: Ընդհանուր առմամբ` շատ դժվար է մի ամբողջ մասնագիտացում այդպես հեշտ ընկալել: Շատ են դեպքերը, երբ քաղաքացին դատարան է ներկայացնում տեղեկատվություն, որը չի բխում իր շահերից: Տեղեկատվություն է հաղորդում` չգիտակցելով, որ իր համար խնդիր է առաջացնում, մյուս կողմին էլ` լավություն անում: 

–Դատարանում ո՞վ է ընդունում քաղաքացուն, նրան օգնո՞ւմ են, թե` ոչ:

Դատարաններում առկա են ձևաթղթեր, որոնցից քաղաքացին կարող է օգտվել: Դատարանի աշխատակազմը կարող է օգնություն ցուցաբերել տեխնիկական հարցերով: Դատական նիստերի դահլիճում գործը քննող դատավորը և դատական նիստերի քարտուղարը քաղաքացուն չեն օգնում: 

–Իսկ ի՞նչ ծախսեր է ենթադրում քաղհայցը: Հայցը բավարարելու դեպքում պետտուրքը վերադարձվո՞ւմ է: 

–Դատական ծախսերը կազմված են պետական տուրքից և գործի քննության հետ կապված այլ ծախսերից (փորձաքննության և թարգմանության հետ կապված ծախսեր, վկաներին, փորձագետներին, մասնագետներին և թարգմանիչներին վճարվելիք գումարներ, փաստաբանի ծախս և այլն): Դատական ծախսերը գործին մասնակցող անձանց միջև բաշխվում են բավարարված հայցապահանջների չափին համամասնորեն: Գործին մասնակցող անձը, որի դեմ կայացվել է եզրափակիչ դատական ակտ, կրում է ՀՀ–ի կողմից վկաներին, փորձագետներին, մասնագետներին և թարգմանիչներին վճարված գումարների հատուցման պարտականությունը, ինչպես նաև դատարանի և գործին մասնակցող անձանց կրած դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունն այնքանով, որքանով դրանք անհրաժեշտ են եղել դատական պաշտպանության իրավունքի արդյունավետ իրականացման համար։ Հատուկ վարույթներով դիմումների քննության հետ կապված դատական ծախսերի հատուցման պարտականությունը դրվում է դիմողների վրա:

Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում