Մասնավորի հետ խնդիրներ ու օրենքի բաց. խաթարված հուշարձաններն ու զոռբայությունը. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

Մշակույթի նախարարությունը հայտարարել է մի շարք կառույցների` պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանի կարգավիճակ տալու մասին: Կառույցների թվում են «Զվարթնոց» օդանավակայանի հին մասնաշենքը, «Ռոսիա» («Այրարատ») կինոթատրոնը (իր նախնական տեսքով), «Մոսկվա» կինոթատրոնի ամառային դահլիճը, «Հրազդան» մարզադաշտը, մետրոյի «Հանրապետության հրապարակ» կայարանը (իր նախնական տեսքով), մետրոյի «Երիտասարդական» կայարանը, «Գաֆեսճյան» ժամանակակից արվեստի կենտրոնը: 

Ճարտարապետ Սաշուր Քալաշյանը ներգրավված է եղել առաջարկություններ ներկայացնելու գործընթացում: Նրա հետ զրույցում փորձել ենք նախ հասկանալ` ի՞նչ քայլեր պետք է հետևեն հայտարարությանը:

Ճարտարապետը նախ ընդգծեց, որ ինչպես նախկինում, այսօր ևս գոյություն ունի մշակույթի նախարարության գիտահետազոտական կենտրոնը: 

«Այդ կենտրոնը հավաքում է ցանկը, դիտարկում առաջարկները, հիմնավորումները և որոշում` ներկայացված կառույցը ներառե՞լ այդ ցանկում, թե` ոչ: Իսկ չափորոշիչը հետևյալն է. այն օբյեկտները, որոնք ժամանակին պետական մրցանակի էին արժանացել, պետք է ներառվեն այդ ցանկում: Այդպիսի մրցանակ ստացել է «Ռոսիա» («Այրարատ») կինոթատրոնը, «Զվարթնոց» օդանավակայանի հին մասնաշենքը, «Հրազդան» մարզադաշտը և այլ կառույցներ: Բայց դրանք ինչ–ինչ պատճառներով դուրս էին մնացել ցուցակից, չէինք էլ կարողանում հասկանալ, թե ինչո՞ւ»,–«Փաստ»–ի հետ զրույցում ասաց ճարտարապետը: 

Դիտարկմանը, թե ի՞նչ է ենթադրում «իր նախնական տեսքով» ասվածը, երբ վերոնշյալ կառույցների դեպքում կան փոփոխություններ, ճարտարապետը պատասխանեց.

«Կարող է խաթարված լինեն: Եթե խաթարված է` այդ աստիճանը պետք է պահպանվի, այլևս խաթարում չլինի: Իսկ առաջին հնարավորության դեպքում այդ խաթարումը պետք է վերացվի: Տրամաբանությունը դա է»:

Օրինակ բերեցինք «Ռոսիա» կինոթատրոնը, որի հարակից շրջանում, ինչպես նաև ներսում առևտրի կենտրոններ կան:

«Ռոսիա կինոթատրոնը դեռ գոյություն ունի, ուրիշ բան, որ շուրջը նոր բաներ են կառուցել: Եթե դրանք մի կողմ դնենք, որպես այդպիսին, այն գոյություն ունի, բայց իր հին տեսքը, ճակատները խաթարված են, ավելցուկներ կան: Հիմա այն սեփականաշնորհված է: Այս պարագայում պետք է ճանապարհներ գտնենք սեփականատիրոջ հետ, օրենքի ուժով կարողանանք ինչ–որ բան անել, որ խաթարումն ընդհատվի: Իսկ եթե որևէ բան  է անում, պետք է ստիպել, որ առանց մշակույթի նախարարության համաձայնեցման և հաստատման ո՛չ ներսում և ո՛չ դրսում ոչ մի քայլ չանի: Ընդհանրապես, մասնավորի հետ կապված խնդիր կա, որը կարգավորված չէ օրենսդրական դաշտով: Կա օրենքի բաց: Վերոնշյալին զուգահեռ, առանց ուշացնելու պետք է օրենք մշակվի, օրենսդրական կարգավորում պետք է լինի»:

Ես «Մոսկվա» կինոթատրոնի օրինակը բերեմ. «Այն սեփականաշնորհված է և սեփականատիրոջ հետ իրավունքների մասով պայմանագիր է կնքված: Սա եզակի դեպք էր: Ավելի շուտ` առաջին դեպքն էր, դրա համար էլ ուշադրություն դարձրեցին, իսկ դրանից հետո արդեն զոռբայությունը «գնաց»: Իմ տեղեկություններով` այդպիսի պայմանագիր միայն այդ կառույցն ունի, ունեն նաև եկեղեցիները»:

Նրա խոսքով`առհասարակ հնարավոր է այս կամ այն հուշարձանը նախնական տեսքի բերել, բայց դրա համար մշակույթի նախարարը պետք է իր վերահսկողությունն ունենա. «Մինչդեռ այս տարիների ընթացքում նախարարությունն առհասարակ չի զբաղվել այդ հարցերով: Ընդհանրապես, մոտ չի գնացել, ասել են` «մեր գործը չէ», այնինչ հուշարձանների աղավաղման մեջ իր մեծագույն մեղքը կա: Նոր նախարարության խնդիրն այդ առումով օրենսդրական դաշտի վերանայումն է` հօգուտ հուշարձանների պահպանման խնդիրների: Բացի այդ, պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանի կարգավիճակ ունեցող կառույցների ցանկը պետք է լրացվի, որպեսզի դրանք վաղը կամ մյուս օրը չոչնչանան: Լրացնելը մեկ օրվա գործ չէ: Պետք է ոչ միայն Երևանը, այլև տարբեր բնակավայրեր դիտարկել: Օրինակ` Գորիս, Գյումրի, Էջմիածին, և այն բնակավայրերը, որտեղ կան հուշարձաններ»,– ասաց նա` հավելելով, որ այս պահի դրությամբ նշվածներն իրենց առաջարկությունների մեջ չեն, բայց հետագայում քննարկման ենթակա հարցեր են:

Շարունակությունը՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում