Հանրային բռնկման օջախները ցուցիչներ են կամ նախանշաններ, որոնց հետ պետք է հաշվի նստել
POLITICS«Փաստ»-ի զրուցակիցն է քաղաքական վերլուծաբան Սարո Սարոյանը
-Պարո՛ն Սարոյան, այս փուլում, Ձեր կարծիքով, քաղաքական օրակարգի ամենակարևոր խնդիրը ո՞րն է:
-Ըստ իս՝ ներկայիս օրակարգի գլխավոր խնդիրը նախկին հանցավոր վարչախմբի ստեղծած Սահմանադրությունը փոխելու և ժողովրդավարական, հանրային պահանջները բավարարող Սահմանադրության անհրաժեշտության մեջ է: Սա այն օրակարգն է, որն իսկապես կարող է մասշտաբային խնդիրներ լուծել: Ներկայիս ընդդիմությունը այդպես էլ չի կարողանում հասկանալ դրա արժեքը և իր ուժերը կենտրոնացնել ինչպես այդ խնդիրը լուծելու, այնպես էլ այդ հարցն օրակարգ բերելու վրա:
-Սահմանադրական բարեփոխումների հարցին պատասխանելով՝ վարչապետն իր ասուլիսի ժամանակ ասաց, որ այդ առումով դեռ չի տեսել այնպիսի փաստարկ, որի հետ կարող են հաշվի նստել, և այս պահին ավելի ճիշտ է կենտրոնանալ տնտեսական հեղափոխության վրա: Ի՞նչն է պատճառը, որ նաև իշխանությունը չի ուզում օրակարգ բերել այդ հարցը:
-Բնական է, որ ներկայիս կառավարող շրջանակները չեն ուզում այն օրակարգ բերել: Պատճառը պարզ է՝ իրենց շահերից չի բխի: Այն, ինչ կա, շատ հարմար, կոմֆորտ զոնա է՝ այլ բացատրություն պետք չէ փնտրել: Իրենց կողմից տրվող բացատրությունները, ըստ էության, ինչ-որ արդարացումներ են: Այդուհանդերձ, Սահմանադրության հետ գործ ունեցող յուրաքանչյուր մասնագետ գիտի, որ այն չարիք է, վտանգավոր է: Սահմանադրությունն ընդամենը կոմֆորտ է կառավարողների համար, և այն ստեղծվել է լուծելու կառվարողների համար մաքսիմալ հարմար պայմաններ ապահովելու խնդիրը: Ով էլ լինի կառավարության ղեկին, իր համար սուպերվարչապետական լիազորություններով օժտված լինելը շատ հարմար է լինելու: Այստեղ կարևոր է հավասարակշռումների և փոխզսպումների մեխանիզմը, որը և կարող է ոչ կոմֆորտ իրավիճակ ստեղծել, ինչն էլ իր հերթին կխթանի քաղաքական մտքի տեղաշարժը, մրցակցությունը, որն էլ քաղաքական դաշտի առողջացում կբերի: Բայց հիմա վերոնշյալ վիճակն ավելի շատ լճացման է բերում: Երբ Սահմանադրությունն ինքը լուրջ դիմադրության պաշար չի թողնում ընդդիմությանը կամ ինչ-որ քաղաքական շրջանակների, կառավարողների համար քաղաքական դաշտը դառնում է մոնոպոլիզացված: Եվ եթե դրան ընդդիմանալու հնարավորությունները մեծ չեն լինում, չեն զարգանում նաև պաշտպանական կարողությունները, մեխանիզմները և այլն: Ժողովրդական լեզվով ասած՝ «արխային» կամ ոչ մրցունակ վիճակը քաղաքական դաշտին որևէ լավ բան չի խոստանում: Ընդհակառակը՝ դրա հետևանքով քաղաքական միավորները մանրանում են, և եթե կա ինչ-որ մրցակցություն, ապա կորչում է դրա լրջությունը, որակը և այլն: Ի վերջո, այդ հանգամանքները ոչ մի տեղ չեն բերելու:
-Վարչապետը ընդունեց, որ թերություններ, բացթողումներ կան, բայց ձախողումներ՝ ոչ: Որքանո՞վ է հիմնավոր այդ պնդումը: Նման դիրքորոշումն արդյոք իրականությունից կտրվելու վտանգ չի՞ ներկայացնում:
-Այդպիսի վտանգ կա: Բացի այդ, նորից սեփական քայլերն արդարացնելու հանգամանքը կա: Քանի դեռ չկա հակընդդեմ ներկայացված լուրջ սուբյեկտ և պահանջ, շատ հարմար է ասել, որ ձախողումներ չեն եղել: Իրականում ձախողումներ կան ու կան հատկապես պետական կառավարման մեջ: Մենք պարբերաբար հանրային ընդվզումներ ենք տեսնում կառավարության դիմաց, քաղաքի այլ հատվածներում, ինչպես նաև մարզերում, գյուղերում ու համայնքներում: Սրանք նախանշաններ են, որոնց հետ պետք է հաշվի նստել: Այո, քաղաքական դաշտում ձևավորված այնպիսի սուբյեկտներ չկան, որոնց կողմից դիմադրություն կցուցաբերվեր, բայց դա թույլ չի տալիս ասելու, թե ձախողումներ չեն եղել: Հանրային բռնկման այդ օջախները հենց որոշակի խնդիրների առկայության ցուցիչներ են, որոնք առաջին հերթին կապված են պետական կառավարման հետ: Մենք տեսնում ենք, որ առանձին չինովնիկներ, առանձին համակարգի ինչ-որ օղակներ շարունակում են գործել ոչ համաձայն հեղափոխության հայտարարված սկզբունքների: Հանրության մոտ կան հարցեր, որոնք թեև նեղ քաղաքական օրակարգեր են, բայց, այնուամենայնիվ, դրվում են օրակարգում: Եթե պայքարում նորմալ քաղաքական միավորններ լինեին, ապա առողջ պայքարի արդյունքում նշաձողը բարձր կլիներ, խնդիրներն էլ շատ ավելի շուտ կլուծվեին: Բայց քանի որ քաղաքական դաշտում դիմադրողականություն չկա, դրա համար խնդիրները շարունակում են առկախված մնալ: Այսօր կարող ենք տեսնել պաշտոնյայի, որը մի քանի անգամ սխալվեց, բայց մնաց իր պաշտոնին, քանի որ ինչ-որ թիմի անդամ է և ինչ-որ ծառայություններ է մատուցել: Եթե այսպես շարունակվի, պարզ է, որ նման դեպքերը կշատանան, իսկ հարցերը չլուծելը կդառնա քաղաքական մշակույթի մաս: Սա կդանդաղեցնի պետական մեքենայի ընթացքը, վաղը կամ մյուս օրը կլինեն հանրային տրամադրությունների, վարկանիշների անկումներ: Մեծ հաշվով, ուզում եմ ասել, որ այդ ամենը քաղաքական հետևանքներ է բերելու:
Այնպես չէ, որ հիմա պետական մեքենայի «թափանիվը» շատ վատ է աշխատում, բայց ինչքան մենք առողջ ու բնական մրցակցություն ունենանք, այնքան այն ավելի արդյունավետ կաշխատի:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ