«Ամեն քա­ղա­քա­կան քա­ոս որո­շա­կի շե­ղում է, յու­րա­քան­չյուր հե­ղա­փո­խու­թյուն՝ դարձ ի շրջանս յուր»

«Փաստի» զրուցակիցն է գրող, թարգմանիչ, «Երևանյան էսքիզ» գրական-մշակութային ամսագրի, հրատարակչության հիմնադիր Մարգարետ Ասլանյանը:

Ունենք խնդիր արդի արվեստագետին նկատելու, արժանիորեն լուսաբանելու

Բնավ զարմանալի չէ, որ տաղանդավոր մարդիկ այսօր շատ են, անհերքելի է, սակայն, որ էվոլ յուցիայի են ենթարկվել արժեհամակարգը, պահանջարկները։ Ասել, թե մշակույթը ճահճացել է, գուցե սխալ կլինի, որովհետև մենք ունենք բոլորովին այլ խնդիր, այն է՝ արդի արվեստագետին նկատելու, տեղ տալու, արժանիորեն լուսաբանելու, հանրահռչակելու ստեղծած մշակութային արժեքները, և, առհասարակ, մենք մեր մեջ ձկներ ենք բուծում, քարանձավաբնակներ, ամենաապրեցնող հիացումներն արտահայտելու մեջ խիստ ժլատ ենք, նույնիսկ անհամարձակ, այնինչ ազնվության սերմն է Բանը, և Բանն է Սկիզբը: Մենք դադարել ենք տուն կանչել մեր ներսից գաղթած մաշտոցներին, մովսեսներին, նոյերին, որովհետև ինչ-որ մի կետում կորցրել ենք մեր հայրենիքը, որը, սակայն, անձեռնմխելի է։

Այսօր ունենք սերունդ, որը հենց այս ժամանակի հերոսն է

Զարմանալի մի դիտարկում եմ արել վերջերս: Եթե մեր պապերը, ծնողներն ապավինում էին ապագայի սերնդին, ապա այսօր մենք ունենք սերունդ, որը հենց այս ժամանակի հերոսն է, ներկայի ջատագովը, սերունդ՝ խորապես ներկա պահն ապրողների, ապագայի վերացական միֆերում սփոփանքներ չփնտրող հաստատակամ սերունդ՝ իր բոլոր դրամաներով և դրանց ծայրահեղ հանգուցալուծումներով։ 

Չի կարելի այդքան անզգույշ վերաբերվել պատմությանը

Ցանկացած հեղափոխության անցումային շրջան բերում է մշակութային ճգնաժամ, մասնակի լճացում, բայց նույնիսկ քաոսի մեջ կա սահմռկեցուցիչ կատարելություն և հաղթական ելք, երբ արևակիր ես։ Հասարակության ստվար զանգված պնդում է, որ միտումնավոր մշակութակործան քաղաքականություն է իրականացվում մեր օրերում, չեմ ժխտի՝ բաներ կան, որոնք ինքս էլ դատապարտում եմ, որովհետև չի կարելի այդքան անզգույշ վերաբերվել պատմությանը, արհեստական կերպով փոշիացնել առանց այն էլ հարագնա, հարահոս ժամանակը։ Յուրաքանչյուր քաղաքացի, որը տիեզերքի կրոնով նախ մարդ է, պիտի խնամքով մոտենա թե՛ ազգային, թե՛ համամարդկային մշակույթին։

Նման մարդուն ամբոխը չի ներում իր տաղանդն ու եռանդը

Չկա ճանապարհ, որ չունենա փշեր, կան մարդիկ, որոնք չեն սիրում տնկել վարդեր: Ոչինչ հեշտ չի տրվում այս կյանքում, հեշտ ուղիները հաճախ փակուղի են տանում։Երիտասարդ արվեստագետի համար շատ դժվար է ճանապարհ հարթել ինքնուրույն՝ չտրվելով հոսանքներին, մարդակործան գայթակղություններին, չտրորելով խիղճը, պահպանելով սեփական դեմքն ու ազնվությունը, քանի որ ազնիվ մարդն այսօր խորին զարմանքի առարկա է, կայացման ճանապարհին հազար անգամ ընկած, արյունած, ոտքի կանգնած և առանց պնակալեզության, առանց դիմացինին հաճոյանալու, իր աշխատասիրությամբ ու ուժերով ինչ-որ բանի հասած, արժեք ստեղծած, մշակութապահպան գործին միտված և շարունակող մարդն այսօր դասվում է վերացողների շարքում։

Որպես կանոն՝ նման մարդուն ամբոխը չի ներում իր տաղանդն ու եռանդը, հասարակության մեջ գիշատչի արմատացած հատկություններ կան, հոշոտելու անզուսպ բնազդ, արանքից հանելու նսեմ փորձեր։ Անցնելով որոշակի ճանապարհ գրական դաշտում, լինելով արդի գրող և թարգմանիչ, այժմ նաև գրականմշակութային ամսագրի, հրատարակչության հիմնադիր՝ մի բան հստակ ուրվագծել եմ. երբ քար նետելուց հետո չես լսում ո՛չ լաց, ո՛չ զարկվելու արձագանք, ուրեմն աստված այն թռչուն է դարձրել։ Մարդիկ միշտ փորում են փոսեր այնտեղ, ուր դու կառուցում ես վանքեր։

Արվեստին ծառայող մարդու համար ֆինանսական աջակցությունը կարևորագույն նախապայման է

Այսօր արվեստագետի խոցելի (եթե ոչ ամենախոցելի) տեղերից մեկը ֆինանսական կողմն է։ Արարող, արվեստին ծառայող մարդու համար ֆինանսական աջակցությունը, ապահովումը կարևորագույն հիմքն ու նախապայմանն են՝ հանրահռչակվելու, տարածելու, այլ ազգերին մեկնելու ազգայինը, իր մշակույթը։ Մենք ունենք բազում տաղանդավոր արվեստագետներ, որոնց ֆինանսներ չունենալու պատճառով տուժում է արվեստի ոչ միայն հոգեբանական կողմը, այլև հենց երկիրն է կորցնում արժանի, պետական մակարդակով ներկայացվելու, ներկայանալու իր հնարավորությունը։

Երբ պակասում է այդ հացը, դրսից և ներսից ամեն բան հագնում է ճահիճ

Դարաշրջանը, որը չունի մեծ նպատակներ, երբեք չի կարող ունենալ մեծ արվեստ: Մշակութային զարկերակը տրոփում է, երբ մարդկային ցեղն առողջ սիրտ և լուսավոր միտք է կրում: Ամեն բան անապատի է վերածվում, երբ հիվանդանում են ջրերը: Մեր մեջ ապրող ծառերը սկսում են կանգնած մեռնել, հողն ապրում է ամայության ողբերգություն: Մշակույթը բացառապես լույսով է սնվում, անգամ մեզ սպանող, բացասական առումով ցնցող երևույթներից ծնված արարումների մեջ դրսևորվում է մեր ըմբոստությունը խավարի դեմ, և պայքարը հանուն լույսի։ Երբ պակասում է այդ հացը՝ դրսից և ներսից ամեն բան հագնում է ճահիճ։

Ամեն քաղաքական քաոս որոշակի շեղում է

Նախարարությունների միավորումը, անշուշտ, ունի ինչպես իր տրամաբանական, այնպես էլ խիստ անտրամաբանական կողմերը, սակայն արվեստագետը չպիտի կենտրոնանա, իր աստվածատուր էներգիան ծախսի այն լարվածության վրա, որի համապատասխան լուծումը կտան ժամանակը և տիեզերքը, քանի որ ոչ մի տերև անգամ հենց այնպես չի շարժվում մոլորակի վրա, ոչ մի աղետ, հրաշք, բժշկում ու փրկություն չի լինում հենց այնպես: Ամեն քաղաքական քաոս որոշակի շեղում է, յուրաքանչյուր հեղափոխություն՝ դարձ ի շրջանս յուր։

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ