Դատարկվող գյուղի ըմբոստը. Կառլոսի «Ժիգուլին», տան ճանապարհն ու պապից ժառանգած ջաղացքարը.
SOCIETYՍյունիքի մարզի Լիճք համայնքում, ուր, գյուղի բնակիչների խոսքով, հազիվ 15-20 տնտեսություն լինի, ապրում է նաև 64-ամյա Կառլոս Խաչատրյանը:
Գյուղի հենց սկզբում էր կանգնած Կառլոսը: Աչքի էր ընկնում հումորով, պատմություններով, որոնցից մի քանիսը 10 րոպեում հասցրել էր պատմել Երևանից ժամանած լրագրողական խմբին:
Խումբը ցրվեց, ամեն մեկը գյուղում իր ճանապարհը բռնեց, իսկ մեր ճանապարհին կրկին հայտնվեց Կառլոսը, որն իր «Ժիգուլիով» տուն էր բարձրանում:
Հրավիրեց տուն: Նստեցինք մեքենան, որի մեջ առանձնահատուկ տեղ ուներ Հայաստանի դրոշը, որը, սովորաբար, մեքենաներում դրվող դրոշներից շատ ավելի մեծ էր: Ցույց տալով ճամփի կողքի մատուռը՝ ասաց.
«Պատուհանն իջեցրեք, որ լավ տեսնեք: Խաչքար է՝ կողքին մատուռ, որը ես եմ սարքել՝ 2017 թվականին:
Ես ու հայրս խաչքարը շատ տարիներ առաջ հենց այստեղ էինք գտել: Ասում են՝ չի կարելի խաչքարն իր տեղից տանել: Խաչքարը տարիների ընթացքում խոտերով էր ծածկվել: Լավ չէր երևում, ու որոշեցի բացել, կողքին էլ մատուռ սարքել»:
Հետո խնդրեց պատուհանը բարձրացնել, որովհետև ճանապարհը փոշոտ էր. «Առաջ ավելի անպետք էր: Հող-մող լցրեցինք, որ իմ «Ժիգուլին» ու հարևաններիս ավտոները գնան ու գան:
Հիմա հող ենք լցրել, բայց ուզում ենք ավելի սիրունացնել: Իմ «Ժիգուլիով» մեկ-մեկ տաքսի էլ եմ քշում, բայց արդեն հոգնել եմ, ու քանի որ ուրիշ աշխատանք չկա, այլ նպատակ եմ դրել»,-ասաց նա այն պահին, երբ հասանք տուն:
Այգի, բերքատու ծառեր, վարդեր, փոքր մատուռ, կարասներ, ջաղացքարը, որը ժառանգել էր պապիկից ու դրել էր այգու կենտրոնում:
Բացի թվարկածներից, նաև իր ձեռքով քարեր ու հին իրեր էր մշակել, նոր կյանք էր տվել դրանց՝ օգտագործելով դրանք կենցաղում:
Տունը գնել է 1970 թվականին: Նկարը պահել էր, ցույց տվեց ու ասաց. «Տե՛ս՝ այն ժամանակ ոչինչ չկար: Մի ծառից սկսվեց ամեն ինչ: Կռիվ եմ տվել քարի հետ, առողջական խնդիրներ ձեռք բերել, բայց համարյա ստացել եմ էն, ինչ ուզում էի:
Հիմա նպատակ եմ դրել քիչ-քիչ հյուրատուն սարքել: Բայց գիտես՝ օտարերկրացիներին էս հնությունն ավելի է դուր գալիս: Քարի վրա պառկում են, ու իրենց համար դա հրաշք ա: Մի քանի զբոսաշրջիկի հետ արդեն հասցրել եմ ծանոթանալ:
Պատահական էին մտել գյուղ, բայց սիրահարվել էին գյուղին: Հաջորդ տարի խոստացել են գալ»:
«Իտալուհի… շվեդ»,-թվարկում է նա ու ծիծաղելով շարունակում. «Անգլերեն չեմ կարողանում խոսել՝ ձեռով-ոտով էի խոսում, հեռախոս, հասցե վերցրին ու ասացին, որ մյուս տարի անպայման պիտի գան:
Գիտեք՝ գյուղում հանք կա, դեռ չի շահագործվում, բայց ես դեմ եմ դրան: Մի հատ էս հրաշք գյուղին նայեք՝ իր գետով, ջրվեժներով ու բնությամբ…»:
Կառլոսի երեխաները մեծացել ու մեկնել են Մոսկվա: «Արդեն քաղաքացիություն են ստացել: Բայց ես կյանքում չեմ գնա:
Հրավիրում են, ասում՝ տուն-տեղը ծախի՝ արի, բայց ես էս հրաշքը թողնեմ, ո՞ւր գնամ:
Մանավանդ՝ էս մատուռն էլ նոր եմ կառուցել: Ես իմ հողի վրա եմ կանգնած, էնտեղ ուրիշի հողի վրա կանգնե՞մ»,-շեշտում է նա՝ չնեղսրտելով, որ մենակ է:
Հիշում է կնոջը, որին շատ էր սիրում:
«Հրաշք կին ունեի, քաղցկեղ ուներ, շուտ գնաց… Մենակ դժվար է, բայց ամեն ինչ անում եմ: Բոլորն ասում են, որ էներգիաս շատ է: Բոլորը զարմանում են:
Ասում են՝ ո՞նց ես հասցնում համ տաքսի քշես, հաց սարքես, տանն էլ ժամանակ տրամադրես»,-պատմում է նա ու հավելում, որ հասցնում է նաև մեղու պահել, մրգեր աճեցնել, բայց վաճառք չի իրականացնում՝ միայն իր ու ընկերների համար է:
«Նանա եմ չորացնում՝ հատուկ Կանադա ուղարկելու համար: Ընկերներս հատուկ դրա համար են գալիս: Սրտի դեղ է:
4 փեթակ ունեմ:
Էնքան եկան, երդվեցին ընտանիքի բոլոր անդամների անուններով, որ արդար մեղր են ծախում, ջղայնացա: Հասկանալով, որ շաքար է, որոշեցի ինքս պահել»,-շեշտեց նա:
«Գյուղը քանդվել է, դժվար է,-ասում է նա ու հավելում.- Բոլորը վաճառում են, գնում, բայց ես կառուցում եմ: Չնայած մայրամուտ եմ գնում, բայց որոշել եմ ըմբոստանալ (ծիծաղում է): Ինչքան գնում, ըմբոստանում եմ, որ մեր հրաշք գյուղը պահեմ: Մի ծաղկով գարուն չի գալիս, մի ձեռքն էլ ծափ չի տալիս, պիտի բոլորի մեջ այդ ուժը լինի, բայց…
… Ժողովուրդը էլ չկա…
Պետությունը պիտի ժամանակին էնպես աներ, որ ժողովուրդը դուրս չգար, եղածն էլ մնար, հիմա ուշ է… Էս տարի դպրոցը փակվել է, իսկ որտեղ դպրոցը փակվում է, ուրեմն գյուղը քանդվեց:
Ջահելություն չկար, դրա համար փակվեց: Ջահելները իջան ներքև՝ Մեղրի, Ագարակ…
Տխուր թեմաներից խոսեցի, բայց ձեզ լավ տրամադրությամբ եմ ուզում ճանապարհել»,- ասաց Կառլոսն ու իր պատմություններից մեկը պատմեց:
«Պապուս ջաղացը տեսաք, չէ՞: Տարիներ առաջ քաղաքից երկու տղա էին եկել: Ասեցին՝ էս ի՞նչ սեղանա, ասեցի՝ ջաղաց: Հարցրին՝ դո՞ւ ես ծակել: Որ հարցրին՝ գլխի ընկա, որ բան չեն հասկանում:
Ասեցի՝ հա, ես եմ ծակել: Հարցրին՝ բա ինչի՞: Ասեցի՝ կնիկս էնքան թամբալ ա, սեղանը մաքրում ու ալարում ա մաքրածը թափի, ես էլ ծակեցի, որ գոնե լցնի էս ծակի մեջ: Ասեցին՝ հոպար ջան, քեզ համբերություն, ասեցի՝ ապրես, ցավդ տանեմ»:
Նյութը պատրաստվել է Միգրացիոն քաղաքականության մշակման միջազգային կենտրոնի մեդիա տուրի շրջանակում:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ