Բենգալյան կրակի պատմությունը՝ Հին Հնդկաստանից մեր օրեր

Բենգալյան կրակը (գերմ աներեն ՝ bengalisches feuer-բենգալ յան կեղծ կրակ), հրարվեստում կիրառվող այրվող միացություն է: Բենգալյան մոմերը կազմված են երկաթյա մետաղալարից, որի ծայրերից մեկին բենգալ յան նյութ է քսված: 

Բենգալյան մոմի առանձնահատկությունն այրման մեջ է. այն տեղի է ունենում պարուրաձև՝ մոմի առանցքի շուրջը, որովհետև մետաղալարի նյութը այրվող նյութից առավել բարձր ջերմահաղորդում ունի: Բենգալյան կրակի պատմության արմատները պետք է փնտրել 5-ից 6-րդ դարերի Հին Հնդկաստանում: Անվանումը ծագել է Հնդկաստանի Բենգալիա նահանգից, որտեղ այն կիրառվել է ազդանշան տալու նպատակով: 

Պատմաբանները նաև վկայում են, որ ժամանակին տաճարներում կրոնական արարողությունների անցկացման ժամանակ զոհասեղանների վրա արտակարգ պայծառության կրակ էր բռնկվում և արագ մարում: 

Բենգալյան կրակը հասել է Եվրոպա Հնդկաստանի և Եվրոպայի միջև առևտրային ուղի բացվելուն պես: 

Այն ժամանակ բենգալ յան կրակը վառում էին ջահերի տեսքով: 

Բենգալյան ջահերի առաջացումը եղել է Եվրոպայում, իսկ Վալենսիայում այդ կրակի ստեղծման բաղկացուցիչ տարրերի պահպանման համար տարածքներ են առանձնացվել: 

Բենգալյան ջահերից մեզ ծանոթ բենգալ յան մոմերին անցում կատարելու հայտնագործությունը եղել է 6-ից 7-րդ դարերում:

 Այն ժամանակ հայտնի է դարձել նաև, որ չոր բույսերի ցողունների խոռոչները լցոնելու միջոցով հնարավոր է երկարացնել կրակի այրման ժամանակը: 

Սրանք այն առաջին բենգալ յան մոմերն են, որոնց բոցը ոչ միայն պայծառ էր, այլ նաև այրման ժամանակ բնորոշ ճայթյուններ էր առաջացնում: 

Այս գունավոր (կանաչ, կապույտ, դեղին) կրակ առաջացնող նյութերի կազմը հայտնի է դարձել միայն 18-րդ դարի սկզբին: 

Կայծկլտացող կրակի էֆեկտ ստանալու համար հիմնական բաղադրիչին սկսել են ավելացնել երկաթի օքսիդի խարտուքներ կամ մանրացված չուգուն: 

Հետագայում սկսել են օգտագործել մագնեզիումի փոշի՝ որպես դյուրավառիչ: 

Նման կերպ բենգալ յան կրակի զարգացումը ընթացել է երկու ուղղությամբ` բոցավառվող կրակ և կայծկլտացող կրակ ստանալու ուղղություններ: 

Բոցավառվող կրակ ստանալու համար առավել հաճախ օգտագործում են թղթե պարկուճներ, իսկ կայծկլտացող կրակի համար վառվող նյութը մի քանի շերտերով քսվում է փայտե ձողերի կամ մետաղալարերի վրա: 

Ռուս պիրատեխնիկ, պրոֆեսոր Պետրովսկին բենգալ յան բոցավառվող մոմերի արտադրության համար առաջարկել է որպես պարկուճ օգտագործել գրելու թուղթը՝ այն երեք անգամ ծալելով: 

Նման մոմերը չի կարելի ձեռքին պահել, քանի որ դրանք այրվում են պարկուճի հետ միասին, և այդ իսկ պատճառով այն հագցվում է ձողի վրա: 

Արդյունքում այրվելիս նկատվում է հրաշալի «կրակային պատկեր» պայծառ բոցի տեսքով: 

Այս տեսակի բենգալ յան մոմը հասել է մեր օրեր գործնականում անփոփոխ տեսքով, և նման մոմեր հիմնականում արտադրվում են Չինաստանում, Ճապոնիայում և Հնդկաստանում: 

Իսկ դրանց ժամանակակից անունը «հաղթական մոմեր» է, և այն հաջողությամբ կարելի է վառել նույնիսկ փակ տարածքում, քանի որ դրանք գործնականում անծուխ են: 

Ժամանակակից կայծկլտուն բենգալյան կրակը պարունակում է բարիումի նիտրատ՝ որպես օքսիդացնող, ալյումինի փոշի կամ մագնեզիում՝ որպես դյուրավառ, դեքստրին կամ օսլա՝ որպես սոսինձ, ինչպես նաև օքսիդացված երկաթյա խարտուքներ՝ կայծեր առաջացնելու համար: 

1999 թվականին երկու նկարիչներ՝ Տոբիաս Քիպը և Թիմո Պիտկյամոն, մշակել են մի տեխնիկա, որի շնորհիվ դիմանկարները նկարում են այրվող բենգալ յան մոմերով, ինչը նրանք անվանել են հրարվեստ: 

Այդ ժամանակվանից ի վեր նրանք հրարվեստի միջոցով նկարել են ավելի քան 20 000 դիմանկար:

Նյութը հրապարակման պատրաստեց Past.am-ը