Ով­քե՞ր են ուղ­ղա­կի կամ անուղ­ղա­կի ձև­ով դառ­նում նախ­կին ռու­սա­կան կամ մի­ջազ­գա­յին օպե­րա­տոր­նե­րի «դուստ­րե­րի» տե­րեր

comnews.ru-ն «Հայկական «դստերը» տալիս են» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ «Veon Ltd» -ն (ռուսական «Բիլայնի» մայր ընկերությունը) հաստատել է, որ ընթանում են բանակցություններ «Վեոն Հայաստան» դուստր ձեռնարկությունը հայկական բջջային կապի պրովայդեր «Յուքոմ» ընկերությանը վաճառելու մասին: 

Այդ տեղեկատվությունը հաստատել են երկու ընկերությունները իրենց պաշտոնական հղումներով: «ՎիմպելԿոմը» ( «Բիլայն») գնել էր Հայաստանի կապի ազգային օպերատոր «Արմենթելից» ֆիքսված և բջջային կապերի ակտիվները 2006 թվականին: «ՎիմպելԿոմը» «Veon Ltd» վերանվանվելուց հետո ընկերությունը ստացել էր «Վեոն Հայաստան» անվանումը և սկսել Հայաստանում աշխատել «Բիլայն» ապրանքանիշով: 

Ըստ iKS-Consulting-ի վերլուծաբան Մաքսիմ Սավվատինի, 2019 թվականի արդյունքներով, «Վեոն Հայաստան»-ի աբոնենտային բազան մոտեցել է մեկ միլիոնի, որը կազմում է հանրապետության բջջային կապի շուկայի 25%-ը, իսկ ինչ վերաբերում է ֆիքսված կապին, ընկերությունը ունեցել է 340 000 ձայնային ծառայության աբոնենտ և 110 000 ինտերնետ օգտատեր: 

Ընկերության պոտենցիալ գնորդ «Յուքոմ» ընկերությունը Հայաստանի շուկայում աշխատում է 2009 թվականից և իր աշխատանքը սկսել է առաջինը «օպտիկամանրաթելը տներ մտցնելով», այսինքն՝ տրամադրելով IPTV սպասարկում, համացանցի մուտք և թվային հեռախոսակապ: 

«Յուքոմի» զարգացման նոր էտապ է դարձել 2015 թվականի սեպտեմբերին ֆրանսիական «Orange» ընկերությունից նրա «Օրանժ Արմենիա» դուստր ընկերության գնումը: «Orange»-ը, 2009 թվականին սկսելով աշխատել Հայաստանում, այդպես էլ չէր կարողացել կառուցել շահավետ գործարարություն: 

Ըստ «Յուքոմ» ընկերության կոմերցիոն տնօրեն Արամ Բարսեղյանի, «Orange»-ը Հայաստանում իր գործունեության ընթացքում ներդրել է մոտ 270 միլիոն եվրո, բայց կապի որակը այդպես էլ եղել է ոչ բավարար, և, որպես արդյունք, ընկերությունը աշխատել է վնասով: Մասնավորապես, ընկերության վնասները 2013 թվականին կազմել են 3,85 միլիարդ դրամ, իսկ 2014 թվականին՝ 4 միլիարդ դրամ (կամ մոտ 8 միլիոն եվրո): Այդ իսկ պատճառով «Orange»-ը որոշել է լքել Հայաստանը, իսկ նրա բիզնեսը գնել է 

«Յուքոմը»՝ բոլոր պարտքերի հետ միասին: Արդյունքում այդ գործարքը հնարավորություն է տվել «Յուքոմին» ստանալ Հայաստանի բջջային կապի շուկայի մուտքի հասանելիություն: 

Դա հնարավորություն է տվել գործարկել 4G կապ ամբողջ Հայաստանի տարածքով, ինչպես նաև ընկերության մատուցվող ծառայությունները ներկայացնել կոմպլեկտավորված ձևով, ներառյալ IP-հեռուստատեսություն, ֆիքսված և բջջային հեռախոսակապ և համացանց: 

«Ֆինամ» ընկերությունների խմբի վերլուծաբան Լեոնիդ Դելիցինը կարծում է, որ հաշվի առնելով այն, որ «Veon Ltd» -ն Հայաստանի հեռուստահաղորդակցային ակտիվները ձեռք է բերել 376 միլիոն դոլարով, ինչպես նաև նկատի առնելով ընկերության աբոնենտային բազան և Եվրասիական տարածքում նմանատիպ ընկերությունների շուկայական արժեքը, կարելի է ասել, որ նման տիպի ընկերության ներկայիս արժեքը կազմում է 25-ից 45 միլիոն դոլար: 

Ըստ «Ֆրիդոմ Ֆինանս» ներդրումային ընկերության վերլուծաբան Ալեքսանդր Օսինի, «Վեոն Հայաստան»-ի ակտիվները կարելի է գնահատել 42 միլիոն դոլար: 

Ըստ Մաքսիմ Սավվատինի, գնահատման գործարքի կայացման դեպքում «Յուքոմի» մասնաբաժինը Հայաստանի բջջային շուկայում կավելանա մինչև 37%, իսկ ինչ վերաբերում է ֆիքսված կապին, ապա միավորված ընկերությունները կարող են ունենալ մոտ 400 000 ձայնային աբոնենտ և 225 000 ինտերնետ օգտատեր: 

Ներկայումս «Veon Ltd» -ն վաճառում է իր ակտիվները ամբողջ աշխարհով մեկ: Վերջին տարիներին նա վաճառել է Իտալիայի, Կանադայի, Հարավ-արևել յան Ասիայի (Վիետնամ, Կամբոջա, Լաոս) և Աֆրիկայի (Զիմբաբվե, Բուրունդի, ԿենտրոնաԱֆրիկյան Հանրապետություն, Նամիբիա) բջջային օպերատորների իր մասնաբաժին ակտիվները: Նմանապես ակտիվներ են վաճառվել հետխորհրդային տարածքում՝ Տաջիկստանում: 

Վերլուծաբանների կարծիքով, ԱՊՀ երկրներում ակտիվների վաճառքը հիմնականում կապված է այդ շուկայի հեռանկարայնության նվազման, ինչպես նաև տնտեսական և քաղաքական վտանգների հետ, որոնք առկա են այդ շուկաներում: 

Վերջին տարիներին նկատվում է ինչպես ռուսական, այնպես էլ միջազգային օպերատորների արտահոսք ԱՊՀ երկրների շուկաներից: Օրինակ՝ «МТС» -ը լքել է Ուկրաինան, Ուզբեկստանը և Թուրքմենստանը: Միջազգային այնպիսի խաղացողներ, ինչպիսիք են «Telia»-ն, «Orange»-ը և «Tele2»-ը, նույնպես հեռանում են ԱՊՀ տարածքից: 

Նույնն է կատարում նաև «Veon Ltd» -ն: Այնուամենայնիվ, այդ ընկերությունը սկսել է խաղադրույք դնել նոր ծառայություններ մատուցելու վրա: Միևնույն ժամանակ, տելեկոմի հետ միաձույլ ծառայություն մատուցելը ԱՊՀ երկրների շուկայում ոչ միշտ է հնարավոր իրականացնել՝ կապված պահանջարկի սահմանափակ լինելու հետ:

 Բացի դա, ըստ Մաքսիմ Սավվատինի, ակտիվորեն ուժեղանում է մրցակցությունը տեղական խաղացողների կողմից, տեղական օպերատորների կողմից, որոնք իրենց երկրում չեն վախենում քաղաքական պատճառներից և հաճախ էլ ուղղակիորեն պետական ձեռնարկություններ են: 

Հենց նրանք էլ որպես կանոն ուղղակի կամ անուղղակի ձևով դառնում են նախկին ռուսական կամ միջազգային օպերատորների «դուստրերի» տերերը: Ըստ iKS-Consulting-ի վերլուծաբանների, «Veon Ltd» -ի գործարքը ԱՊՀ երկրների տարածքում ամենայն հավանականությամբ չի լինի վերջինը, և նման գործարքներ մոտակա ժամանակներում նորից կլինեն:

Կամո Խաչիկյան