«Ցանկացած դժվար ժամանակաշրջան ավարտվում է, սա ևս ավարտվելու է»
INTERVIEWPast.am-ի զրուցակիցն է «Երկուսով» հոգեբանական մասնագիտացված կենտրոնի հիմնադիր տնօրեն, հոգեբան Անուշ Ալեքսանյանը:
-Տիկին Ալեքսանյան, համաճարակային իրավիճակում մարդիկ անցան հոգեբանական լարվածության տարբեր փուլեր: Ձեր դիտարկմամբ՝ ո՞ր փուլում ենք այժմ:
-Ներկա ճգնաժամային իրավիճակում տարբեր երկրներում և քաղաքներում ապրող մարդիկ հավանաբար տարբեր տագնապային փուլեր են ապրել։ Դժվար է որևէ ընդհանուր հատկանշական բան ասել բոլորի համար, քանի որ տագնապի կամ խուճապի առկայությունը պայմանավորված է տվյալ մարդու տեղեկացվածությամբ ներկա իրավիճակի մասին, վիրուսի վտանգավորության աստիճանի մասին գիտելիքներով, երբեմն տվյալ մարդու կրոնական կամ այլ գաղափարական ընկալումներով կամ հավատալիքներով։ Օրինակ` միևնույն ժամանակահատվածում կան մարդիկ, որոնք խստորեն հետևում են առողջապահության նախարարության հրահանգներին, կան մարդիկ, որ չեն հավատում, որ առհասարակ նման վիրուս կա, մի մասը հավատում է, որ այս ամենի տակ ինչ-որ դավադրություն կա, ոմանք էլ հավատում են Աստծուն և նրան են թողնում ամեն ինչ, և այլն։ Այս պայմաններում շատ դժվար է խոսել տագնապի կամ սթրեսի համընդհանուր փուլերի մասին, որոնցով անցնում է հասարակությունը։ Կախված այն բանից, թե ինչպիսի ինֆորմացիայի է տիրապետում տվյալ անձը, վիրուսի տարածման ինչպիսի փաստերի հետ է առնչվել, շրջապատում վարակված և հիվանդ մարդիկ կան, թե ոչ, կարող է արտահայտվել տագնապ, խուճապ կամ առհասարակ անտարբերություն, դժգոհություն և այլ հուզական արձագանքներ։ Այսպիսով՝ համընդհանուր հոգեբանական վիճակի և իրադրության մասին խոսել հնարավոր չէ։
-Մի քանի ամիսների այս մեկուսացումը, առօրյայի փոփոխությունն ի՞նչ հետևանքներ կարող են ունենալ մարդկանց հոգեվիճակի վրա:
-Հիմնականում այս մեկուսացումն ու սահմանափակումները, ցավոք, բացասական ազդեցություն են ունենում և ունենալու մարդկանց հոգեվիճակի վրա։ Առաջին հերթին մարդիկ փոփոխություններ չեն սիրում և դրանք դժվար են ապրում, այսինքն՝ պարտադիր սթրեսային արձագանք են տալիս դրանց։ Մյուս պատճառը անորոշությունն է, սա երկրորդ դժվարամարս գործոնն է մարդկանց համար։ Քաղաքակրթվելուն զուգահեռ մարդիկ սովորել են պլանավորել, կանխատեսել և միայն այդ պարագայում են սովոր իրենց ապահով զգալ, երբ վստահ են իրենց հաջորդ օրվա, տարվա և անգամ ծերության մեջ։ Ներկա պահին մեր կյանքը կտրուկ փոխվել է և այնտեղ պլանավորման և կանխատեսման փոխարեն հայտնվել է անորոշություն։ Ե՛վ անորոշությունը, և՛ փոփոխություններն իրենց հետ բերում են տագնապ, անհանգստություն, վախեր․․․Այս իրավիճակը սրում է նախկինում արդեն առկա հոգեբանական խնդիրները, ինչպես նաև ստեղծում նոր խնդիրներ՝ պայմանավորված այս փոփոխություններով։ Կան բացառություններ, որոնց դեպքում մարդիկ չեն դժգոհում իրենց առօրյայի փոփոխություններից, այլ նույնիսկ գոհ են։ Բայց երկարաժամկետ արդյունքն այդ մարդկանց համար ևս դեռ հստակ չէ։ Այդ դեպքերում գնահատական տալու համար դեռ վաղ է, սակայն ես, որպես մասնագետ, միևնույն է, կարծում եմ, որ համընդհանուր տագնապն ու բացասական փոփոխությունները ազդում են նաև այն մարդկանց վրա, որոնց կյանքը գրեթե չի փոխվել կամ, ենթադրենք, փոխվել է դեպի լավը։ Մենք իզոլացված չենք ապրում, և ամբողջ աշխարհի պրոցեսները մեզ վրա ազդում են։
-Ի՞նչ քայլեր կարող ենք անել ստեղծված իրավիճակը հաղթահարելու և մեր հոգեկան հավասարակշռությունը պահպանելու համար:
-Այս պահին կարելի է նշել 3 կարևոր խորհուրդ, որոնք հեշտ կլինի հիշել և կիրառել: Առաջին՝ սահմանափակել ինֆորմացիայի հոսքը, չկարդալ ամեն ինչ և ամեն րոպե ու անընդհատ։ Լսել լուրեր օրվա մեջ մեկ անգամ, իսկ եթե հնարավոր է՝ դա ևս չլսել, հետևել միայն պաշտոնական հրահանգներին և կատարել դրանք։ Երկրորդ՝ հնարավորինս պահպանել օրվա բնականոն ռիթմը և ռեժիմը։ Ընտանիքի անդամների հետ բաժանել պարտականությունները, դրանց նոր բաժանում անել, եթե կարիք կա: Երրորդ՝ հնարավորության սահմանում օրվա ընթացքում ապահովել դրական հույզերի աղբյուրներ, արվեստի, օնլայն հաճելի շփումների կամ ֆիզիկական ակտիվության միջոցով։ Դրական հույզերի պակասը հանգեցնում է բացասական հույզերի անհավասարակշիռ ավելացման։ Վերջիններս ներկա իրավիճակում գերակշռում են, ինչը հավասարակշռելու համար պետք է դրական հույզերի աղբյուներ ունենանք ամեն օր։ Փորձեք ստեղծել այդպիսիք։ Ի վերջո, ցանկացած դժվար ժամանակաշրջան ավարտվում է, սա ևս ավարտվելու է։
Լուսինե Առաքելյան