Ընդդիմության նկատմամբ ճնշումները և «քողարկված» ավտորիտարիզմը
ANALYSISՔաղաքական ընդդիմության առկայությունը ժողովրդավարության հիմնական և էական առանձնահատկություններից մեկն է:Եվ յուրաքանչյուր ժողովրդավարական պետության քաղաքական դաշտում ընդդիմությունն ունի իր հաստատուն դերակատարությունը։
Հատկանշական է, որ կայացած ժողովրդավարական համակարգերում քաղաքական ընդդիմությունն ապահովում է քաղաքական տարբեր ուժերի և խմբերի հերթափոխը պետական իշխանության ղեկին, կադրային փոփոխություններն իշխանության կառուցվածքում, ինչպես նաև իրականացնում է վերահսկողություն իշխանության գործունեության նկատմամբ ԶԼՄ-ների և քաղաքացիական հասարակության հետ միասին:
Ընդդիմությանը վերաբերող առանձնահատկություններից մեկն էլ իշխանությանը քննադատելն ու տարբեր որոշումների կապակցությամբ իր անհամաձայնությունն արտահայտելն է։ Այդպիսով ընդդիմությունը հանդես է գալիս որպես հասարակության այն խնդիրների արտահայտողը, որոնք անտեսվում են իշխանական շրջանակների կողմից։
Իսկ քաղաքական իմաստով ցանկացած ընդդիմություն ձգտում է հասնել իշխանության և որոշ չափով հակակշռում իշխանությանը։ Սակայն ավտորիտար կամ բռնապետական երկրներում, որտեղ ժողովրդավարությունը չի գործում, ընդդիմությունն անընդհատ ճնշումների տակ է գտնվում, սահմանակված է ընդդիմության գործունեության դաշտը կամ այն ձևական բնույթ է կրում։
Սրան ի հակառակ, քաղաքական տրամաբանությունը հուշում է, որ ընդդիմության դերակատարությունը հատկապես պետք է բարձր լինի կայացած խորհրդարանական կառավարման համակարգ ունեցող հանրապետություններում, որտեղ պառլամենտարիզմը կարևորագույն դերակատարություն է ստանձնում։
Եվ ուշադրության է արժանի, որ Հայաստանում այսօր գործում է կառավարման խորհրդարանական համակարգ և որպես նպատակ ընտրված է պառլամենտարիզմին տանող ուղին։ Իշխանությունններն անընդմեջ հայտարարում են, թե իրենք քայլում են ժողովրդավարություն տանող ճանապարհով։
Բայց նպատակադրումների մասին հայտարարություններ անելն այլ է, իսկ իրականությունը՝ լրիվ այլ։ Ներկայումս հայաստանյան ներքաղաքական դաշտը կայացած չէ, իսկ դրա համար հիմքեր են ստեղծում ներկայիս թշնամանքի մթնոլորտը և քաղաքական անտագոնիզմը։
Եվ չենք կարող պատահական համարել, որ «Freedom House» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության կողմից 2019 թվականին վերաբերող զեկույցում նշվում է, որ Հայաստանը գտնվում է «կիսակոնսոլիդացված ավտորիտար ռեժիմների» շարքում: Եվ արձանագրվում է, որ իշխող ուժի առաջնահերթությունն է մնում պետական բոլոր ճյուղերում հիմնավորվելը:
Ուստի այս տրամաբանության մեջ է տեղավորվում այն, որ իշխանությունները ակտիվորեն ճնշում են գործադրում ընդդիմադիր ուժերի նկատմամբ։ Իշխանությունների կողմից առաջ է մղվում այն տեսակետը, թե իրենք պետք է որոշեն, թե որ ուժը կարող է լինել ընդդիմություն, որ ուժը՝ ոչ։ Այլ կերպ ասած՝ նրանք նպատակ ունեն իրենց քիմքին ոչ հաճելի ընդդիմադիր ուժերին ճնշումների միջոցով դուրս մղել քաղաքական դաշտից։
Եվ պատահական չէ, որ ԱԺ փոխնախագահ Ալեն Սիմոնյանը հայտարարում է, թե ընդդիմադիր դաշտը պիտի լինի նոր մարդկանցով լցված, նոր քաղաքական ուժերով, որոնք ինչ-որ ընտրության ժամանակ կփոխարինեն այսօրվա իշխանությանը։
Ստացվում է, որ իշխանությունը ոչ միայն փորձում է իր տոտալ վերահսկողության տակ պահել իշխանության բոլոր ճյուղերը, այդ թվում՝ դատական իշխանությունը, այլև ընդդիմադիր դաշտը՝ պայմաններ ստեղծելով խամաճիկային ընդդիմադիր կուսակցությունների ի հայտ գալու համար։
Փաստորեն այն, ինչ այսօր Նիկոլ Փաշինյանը Հայաստանում անվանում է ժողովրդավարություն, իր իսկ կողմից պարտադրվող ավտորիտարիզմի քողարկված ներկայացում է:
Արթուր Կարապետյան