«Ընդամենը շոուի մասն է ապահովվում». ե՞րբ բովանդակություն կստանան օտարերկրյա այցերը
POLITICSՍինգապուրյան հրաշքի սպասումը, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի օտարերկրյա մի շարք այցերն ու դրանցից ակնկալվող արդյունքները միանշանակ չեն: Սկսելով նախ «Հայաստանը Սինգապուր դարձնելու» ցանկությունից, որն ուներ նաև նախորդ կառավարությունը, խոսելով նաև այդ երկրի օրինակը բերելու մոլուցքից՝ քաղաքագետ Գագիկ Համբարյանը «Փաստի» հետ զրույցում մի քանի հանգամանք առանձնացրեց.
«Նախ՝ Սինգապուրն իր տնտեսական հրաշքով պարտական է Լի Կուան Յուին, բայց հարցն այդ հրաշքին հասնելու ճանապարհն էր. Լի Կուան Յուն Սինգապուրում բռնապետություն էր հաստատել:
Ի դեպ՝ Ն. Փաշինյանի կողմից արվում են քայլեր, որոնցով որոշ դեպքերում կրկնօրինակվում է Լի Կուան Յուի քաղաքականությունը: Խոսքը դատական համակարգը իշխանություններին ենթարկեցնելու, ինչպես նաև իր թիմում կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին է, ըստ որի՝ կան նաև մի քանի հոգու դեմ հարուցված քրեական գործեր: Բացի այդ, Լի Կուան Յուն ամբողջությամբ իրեն ենթարկեց երկրի ներքաղաքական իրավիճակի նկատմամբ վերահսկողությունը:
Այդ ամենի «շնորհիվ» էլ նա հասավ սինգապուրյան հրաշքի իրականացմանը: Այդուհանդերձ, նա փայլուն տնտեսագետ էր և շատ լավ թիմ էր հավաքել՝ ի տարբերություն Նիկոլ Փաշինյանի և նրա դիլետանտ թիմակիցների, որոնք անփորձ լինելով՝ եկան ու նստեցին համապատասխան պաշտոնների»:
Շարունակելով թեման՝ նա մի շարք հարցադրումներ արեց. «Կարևոր է այն, թե հայ հասարակությունն արդյո՞ք պատրաստ է, որ ՀՀ-ում բռնապետություն հաստատվի, ինչպես ժամանակին Սինգապուրում էր: Սինգապուրյան հրաշքի մասին խոսելիս՝ շատ դեպքերում մեր հասարակությանը սնում են տնտեսական ձեռքբերումներով ու բացարձակ չեն նշում, թե ժամանակին Սինգապուրում ինչ քաղաքական համակարգ էր հաստատվել:
Պետք է դիտարկել նաև հարցը, թե աշխարհաքաղաքական ի՞նչ իրավիճակ էր Սինգապուրի շուրջ, արտաքին ինչպիսի՞ վտանգներ ուներ այդ երկիրը Լի Կուան Յուի կառավարման տարիներին, և ինչպիսի՞ իրավիճակում է Հայաստանը:
Մեծ հաշվով, տնտեսական բարեփոխումների իրականացումը 99 տոկոսով կախված է երկրի աշխարհաքաղաքական դիրքից ու իրավիճակից: Սինգապուրը ծովափնյա երկիր է, շրջափակման որևէ խնդիր չի ունեցել, ինչն ունի ՀՀ-ն»:
Ընդհանուր առմամբ, քաղաքագետի խոսքով, խնդիրն այն է, որ մենք չենք կարող ինչոր երկրի մոդել բերել ու ներդնել Հայաստանում: «Մենք պետք է հաշվի առնենք մի շարք հանգամանքներ, որոնցից մեկը ժողովրդի՝ այդ մոդելներին ադապտացվելու խնդիրն է:
Պետք է հաշվի առնել ոչ միայն տնտեսական, այլև քաղաքական բաղադրիչը:
Շատ դեպքերում խոսում ենք տնտեսական բաղադրիչի մասին, որը, օրինակ, Սինգապուրի դեպքում հրաշք է, բայց քաղաքականին շատ քիչ ենք անդրադառնում, հաշվի չենք առնում, որ սինգապուրյան իշխանությունների քաղաքականությունը փոխվեց միայն տնտեսական հրաշքին հասնելուց հետո»,-ասաց քաղաքագետը՝ ընդգծելով որևէ երկրի մոդել չկրկնօրինակելու անհրաժեշտության և Հայաստանի համար հստակ հայեցակարգ մշակելու խնդրի մասին:
«Նույն համատեքստում օտարերկրյա այցերը չպետք է ինքնանպատակ լինեն: Եթե երկրի ղեկավարը մեկնում է Վիետնամ, Սինգապուր կամ մեկ այլ երկիր, մենք այդ այցերից սպասվելիք օգուտները որոշ ժամանակ անց պետք է քաղենք: Պարզապես գնալ ու գալը անիմաստ է: Սա նաև պետական բյուջեի գումարների փոշիացում է, և այդ համատեքստում պետք է հասկանան այցերի՝ ինքնանպատակ չլինելու կարևորությունը: Որևիցե երկիր գնալուց առաջ պետք է համապատասխան բազա և պայմանագրերի փաթեթ ունենալ»,-ընդգծեց մեր զրուցակիցը՝ շեշտելով, որ դեռ չկա այն բազան, հայեցակարգը, որով կարելի է ներկայանալ նաև արտաքին դաշտում:
«Օրինակ՝ ներդրումներ բերելու համար պետք է իշխանություններից անկախ դատական իշխանություն ունենալ, ինչպես նաև՝ համապատասխան Հարկային օրենսգիրք: Բայց եթե վարչապետը հայտարարում է, որ Հայաստանում չկա գեթ մեկ դատավոր, որը կարող է իրեն ընդդիմանալ, ապա ինչի՞ մասին է խոսքը: Ավելի քան մեկ տարի է՝ պարոն Փաշինյանի կառավարությունը ղեկավարում է ՀՀ-ն, բայց որևէ փոփոխություն չկա:
Որևէ փոփոխություն չկա նաև դատական համակարգում, բացի դատական իշխանությունում չակերտավոր բարեփոխումներ իրականացնելու փորձերից, որոնք ընդամենը դատավորներին վախեցնելու և իրենց ենթարկելու նպատակ ունեին»,-ասաց նա:
Կարևորելով նշված ոլորտներում փոփոխություններ իրականացնելու անհրաժեշտությունը՝ Գ. Համբարյանը շեշտեց. «Այդ փոփոխություններից զատ կարևոր է նաև դրանք փիառելը արտաքին դաշտում, նաև օտարերկրյա ներդրողների մոտ, ինչը պետք է կազմակերպվի մի քանի գերատեսչությունների կողմից: Թեպետ կլինեն հանդիպումներ, բայց որևէ ծրագիր կամ ներդրում սկսելուց առաջ երկրի մասին տեղեկություններ կփնտրեն:
Այդ առումով այս պահի համար Հայաստանի մասին նրանք որևէ դրական տեղեկություն չեն կարող ունենալ, քանի որ վերոնշյալ առաջնային ոլորտներում ոչինչ չի փոխվել: Այցերը բովանդակություն կստանան միայն այն դեպքում, երբ դատական համակարգում և Հարկային օրենսգրքում կտրուկ փոփոխություններ կլինեն: Միայն այդ դեպքում Հայաստանի իշխանությունները կարող են հույս ունենալ, որ ներդրումներ կլինեն: Թե՛ վարչապետի, թե՛ նախագահի այցերը միայն այդ ժամանակ պտուղ կտան, իսկ հիմա այդ այցերի օգտակար գործոնը շատ քիչ է»:
Գագիկ Համբարյանը հիշեցրեց նախորդ տարի Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելի այցը տարածաշրջան, երբ վրացական և ադրբեջանական կողմի հետ կնքվել էին պայմանագրեր. «Հայաստանում նա բավականին ճոխ ու սելֆիառատ այց ունեցավ: Մեզ մոտ, մեծ հաշվով, ընդամենը շոուի մասն է ապահովվում, իսկ բովանդակային՝ ֆինանսական մասը՝ ոչ»:
ԱՆՆԱ ԲԱԴԱԼՅԱՆ