«Այլ ան­ձի փաս­տաթղ­թե­րով վար­կեր ձև­ա­կերպ­վում են հիմ­նա­կա­նում բան­կի կամ վար­կա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյան աշ­խա­տակ­ցի հետ հա­մա­ձայ­նեց­ված կար­գով»

Վերջին շրջանում հատկապես շատ են ահազանգերը, որ ամենատարբեր վարկային կազմակերպություններից մեր քաղաքացիները վարկեր են ստանում, իսկ որոշ ժամանակ հետո պարզվում է, որ խաբված են, ասենք՝ հայտնաբերում են, որ իրենց անունով գրանցված էլի վարկեր կան, որոնք սակայն նրանք չեն ստացել և այլն: «Փաստը» թեմայի շուրջ զրուցել է փաստաբան Իրինա Դանիել յանի հետ:

-Տիկին Դանիելյան, փողոցներում ամեն քայլափոխի կարելի է հանդիպել հայտարարությունների, որ առանց տեղեկանքների, միայն անձնագրով և սոցիալական քարտով քաղաքացիներին տրամադրվում են վարկեր: Ի՞նչ վտանգներ պետք է քաղաքացին սպասի այս կազմակերպություններից կամ անհատներից:

Նման կազմակերպությունները, որպես կանոն, առհասարակ իրավունք չունեն տրամադրելու վարկ, քանի որ չունեն լիցենզիա: Ուստի նման կազմակերպությունների հետ որևէ պայմանագրային հարաբերությունների մեջ մտնել խորհուրդ չի տրվում:

Փողոցներում որոշ հայտարարություններ են տեղադրվում նաև վարկի տրամադրման գործում միջնորդական ծառայություններ մատուցելու վերաբերյալ: Դրանք, կարծում եմ, ևս վստահություն չեն ներշնչում, քանի որ անհասկանալի է նրանց գործունեության բուն բնույթն ու պայմանները:

-Եթե ամեն դեպքում քաղաքացին որոշի դիմել նրանց և վարկ ստանալ, ինչի՞ն պետք է ուշադրություն դարձնի՝ սեփական իրավունքները պաշտպանելու և չխաբվելու համար:

-Առաջին հերթին, իհարկե, հարկավոր է մանրակրկտորեն ծանոթանալ կնքվելիք պայմանագրի բոլոր դրույթներին: Դրանք պարզ չլինելու պարագայում անհրաժեշտ է պահանջել պարզաբանում կամ դիմել մասնագետի՝ խնդրելով գնահատել տրամադրված պայմանագիրը ռիսկերի տեսանկյունից:

Ցանկացած պարագայում վարկային պայմանագիր կնքելիս պետք է ուշադրություն դարձնել պայմանագրի հետևյալ էական պայմաններին` վարկի փաստացի տոկոսը (քաղաքացիները հաճախ շփոթում են տարեկան և փաստացի տոկոսները), վճարման ժամկետները, ժամկետանց վարկի նկատմամբ հաշվարկվող տույժերը, եթե առկա է նաև գրավ, ապա պետք է ուսումնասիրել գրավի առարկայի իրացման եղանակները: Արդյոք պայմանագիրը պարունակո՞ւմ է գրավի առարկան արտադատական կարգով (առանց դատարան դիմելու) բռնագանձելու վերաբերյալ համաձայնություն, և բանկի կողմից ժամկետանց վարկի վերաբերյալ ծանուցում ստանալու եղանակը: 

Հաճախ քաղաքացիները կարծում են, որ ժամկետանց պարտավորություն ունենալու պարագայում բանկը նրանց կտեղեկացնի, կամ եթե գրավի առարկան իրացնելուց հետո մնա որևէ պարտավորություն, բանկը պարտավոր է նրանց ծանուցել

Սակայն իրականում վարկային պայմանագրերը հիմնականում պարունակում են դրույթ առ այն, որ հաճախորդը իր վարկին վերաբերող ցանկացած տեղեկություն պարտավոր է ստանալ ինքնուրույն՝ բանկ այցելելով, ուստի բանկը ծանուցման որևէ պարտավորություն չի կրում:

- Վերջերս ավելացել են դեպքերը, երբ այլ քաղաքացիների փաստաթղթերով վարկեր են ձևակերպվում: Ստացվում է, որ քաղաքացիները պաշտպանվա՞ծ չեն: Իրականում ի՞նչ սխեմայի հետ մենք գործ ունենք:

- Այո, նմանատիպ դեպքերը շատ են: Այլ անձի փաստաթղթերով վարկեր ձևակերպվում են հիմնականում հենց բանկի/վարկային կազմակերպության աշխատակցի հետ համաձայնեցված կարգով: Այսինքն, համապատասխան աշխատակիցը, բնականաբար, տեսնում է, որ անձնագրում պատկերված և վարկային պայմանագիրը ստորագրող անձինք տարբեր են: Նման ապօրինի գործողություններից տուժած անձինք առաջին հերթին պետք է հաղորդում տան ՀՀ ոստիկանություն: Իսկ եթե համապատասխան բանկը կամ վարկային կազմակերպությունն արդեն դիմել է դատարան անձից այդ վարկի գումարը բռնագանձելու պահանջով, ապա խորհուրդ է տրվում դատարանում միջնորդել նշանակելու դատաձեռագրաբանական փորձաքննություն, որի արդյունքում անձը կկարողանա ապացուցել, որ չի ստորագրել խնդրո առարկա վարկային պայմանագիրը:

- Օրենքը ո՞ր դեպքում և ինչպե՞ս է պաշտպանում քաղաքացիներին:

Օրենքը այս իրավահարաբերությունների համար նախատեսել է կարգավորումներ, սակայն անհրաժեշտ է, որ մեր քաղաքացիները իմանան իրենց իրավունքներն ու պարտականությունները և կիրառեն դրանք:

Մեր գրասենյակը շատ է բախվում նման իրավիճակների, երբ քաղաքացիները իրազեկված չեն լինում իրենց պարտավորությունների մասին, և բանկը կամ վարկային կազմակերպությունը հայց է ներկայացնում դատարան, բայց քաղաքացին պայմանագրային պարտավորությունների մասին տեղեկացված չի լինում նախապես: Այստեղ լրացուցիչ դժվարությունների ենք հանդիպում:

Այնպես որ, կարող եմ քաղաքացիներին խորհուրդ տալ՝ նման դեպքերում անպայման դիմել փաստաբանի խորհրդատվությանը՝ հետագա խնդիրներից խուսափելու համար:

-Թե՛ բանկերի, թե՛ վարկային կազմակերպությունների միջոցով վարկեր ստանալիս քաղաքացիները ինչի՞ն պետք է ուշադիր լինեն, որպեսզի հետագա խնդիրների դեպքում օրենքի շրջանակներում կարողանան պաշտպանել իրենց իրավունքները և չկրեն ֆինանսական վնասներ:

-Առհասարակ ցանկացած պայմանագրային հարաբերությունների մեջ մտնելիս անհրաժեշտ է ամենայն ուշադրությամբ ուսումնասիրել պայմանագրի բոլոր կետերը: Սա առաջին հերթին վերաբերում է հենց վարկային պայմանագրերին, քանի որ նման պայմանագրերի պարագայում կողմերից մեկը տնտեսվարող սուբյեկտ է, իսկ մյուսը՝ ֆիզիկական անձ:

Այս պայմաններում մեծ է հավանականությունը, որ բանկի/վարկային կազմակերպության կողմից կազմված պայմանագիրը չի կարող ամբողջապես պարզ և կանխատեսելի լինել հասարակ քաղաքացու համար: Ֆինանսական վնասներ չկրելու համար անհրաժեշտ է իրական գնահատական տալ վարկի մարման հնարավորությանը: Այսինքն, արդյոք քաղաքացին իսկապես կկարողանա՞ մարել ստանձնած վարկը, քանի որ, հակառակ պարագայում, վերջինս կրելու է լուրջ գույքային վնասներ` տույժերի, դատական ծախսերի տեսքով:

Բացի այդ, անհրաժեշտ է հստակ պատկերացում կազմել վարկը ժամկետանց լինելու պարագայում տույժերի հաշվարկման կարգի վերաբերյալ:

Կցանկանայի նաև անդրադառնալ երաշխավորի ինստիտուտին: Հայաստանում շատ քիչ քաղաքացի կա, ով գիտակցում է այդ ինստիտուտի հասկացությունը:

Պետք է նշել, որ երաշխավորը համապարտ պատասխանատվություն է կրում վարկի համար: Այսինքն, վերջինս հավասար պարտապան է, և բանկը/վարկային կազմակերպությունը կարող է վարկի ողջ գումարը պահանջել հենց երաշխավորից: Ուստի, ցանկացած պարագայում որևէ պայմանագիր կնքելիս, անհրաժեշտ է վերհանել դրա բնույթը և հետևանքները:

ԼՈՒՍԻՆԵ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ